Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ

Του ΕΥΤΥΧΗ ΜΠΙΤΣΑΚΗ*

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί τμήμα κεφαλαίου από το υπό έκδοση βιβλίο του Ευτύχη Μπιτσάκη με τίτλο «Ανθρώπινη φύση. Για τον κομμουνισμό του πεπερασμένου», το οποίο θα κυκλοφορήσει τέλη Μαΐου από τις εκδόσεις Τόπος.

Σοσιαλισμός: Ο καθένας κατά τις ικανότητές του. Στον καθένα ανάλογα με την προσφορά του. Εδώ, κατά τον Μαρξ, ισχύει το αστικό δίκαιο. Κομμουνισμός: Από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του. Στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Όταν «με την ολόπλευρη ανάπτυξη των ατόμων θα έχουν αναπτυχθεί και οι παραγωγικές δυνάμεις και θα αναβλύζουν πιο άφθονα οι πηγές του κοινωνικού πλούτου» (Μαρξ). Τότε η ανθρωπότητα θα έχει περάσει «από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας».

Γαλλία, η επιστροφή του Πουλαντζά

Η ΑΥΓΗ 19.05.2013

Μια συζήτηση του Στάθη Κουβελάκη με τους Νικολά Βιεγεκάζ και Ραζμίγκ Κεσεγιάν

Μετά από τριάντα χρόνια ολοκληρωτικής εξαφάνισης του Νίκου Πουλαντζά από το εκδοτικό τοπίο και γενικότερα από την θεωρητική συζήτηση της Γαλλίας επανεκδόθηκε και κυκλοφόρησε πριν από λίγες βδομάδες από τον εκδοτικό οίκο Les prairies ordinaires το ύστατο έργο του, Κράτος, εξουσία, σοσιαλισμός, που θεωρείται και η πνευματική του διαθήκη. Είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα μείζον γεγονός, η σημασία του οποίου υπερβαίνει τον εκδοτικό χώρο και συνδέεται με τις γενικότερες διεργασίες που συντελούνται στη χώρα όπου, μετά την παγκόσμιας εμβέλειας άνθιση των τριών πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, η ριζοσπαστική θεωρία και η αριστερή πολιτική υπέστησαν ίσως την πιο εντυπωσιακή, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθίζηση. Για να συζητήσουμε τα επίδικα αυτής της ενδιαφέρουσας συγκυρίας συναντήσαμε τους συντελεστές της επανέκδοσης του πουλαντζιανού έργου: τον υπεύθυνο των εκδόσεων Les prairies ordinaires και δοκιμιογράφο Νικολά Βιεγεκάζ και τον Ραζμίγκ Κεσεγιάν, καθηγητή κοινωνιολογίας στη Σορβόννη που επιμελήθηκε και προλόγισε τον τόμο, ο οποίος περιλαμβάνει επίσης έναν επίλογο του γνωστού θεωρητικού του κράτους και συνεχιστή της παράδοσης του έλληνα μαρξιστή Μπομπ Τζέσοπ.

Στ. Κ.

Η υποταγή της Ευρώπης

Η βιοπολιτική και οικονομική βία των τραπεζών και του Βερολίνου ανατρέπουν το μεταπολεμικό ιδεολόγημα της ευρωπαϊκότητας, του κοινωνικού κράτους και της δημοκρατίας, προαναγγέλλοντας ένα νέο μεσαίωνα

του Μάκη Ανδρονόπουλου

Η Ευρώπη  σοκαρίστηκε από την βιαιότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα των τραπεζών στην Κύπρο και κυρίως, από την  νέα -υπό θεσμοθέτηση-  διαδικασία «διάσωσης» στην ευρωζώνη, αλλά και από την δρομολόγηση της αναθεώρησης της Συνθήκης της Λισαβόνας. Οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται πως έχουν δρομολογηθεί ερήμην τους απρόσμενες εξελίξεις, ραγδαίες, όλο και πιο βίαιες που έχουν ξεκάθαρο πλέον βιοπολιτικό χαρακτήρα. Δηλαδή, ότι η εξουσία (βιοεξουσία) εστιάζει την παρέμβασή της στις συνθήκες ζωής των πολιτών, με στόχο να τις αναπλάσει, προκειμένου να εξυπηρετήσει το σύστημα και την οικονομία του. Έχει στόχο να κατευθύνει με βιολογικούς όρους τον πληθυσμό σε συγκεκριμένη συμπεριφορά και αποδοχή, μέσα από την διασπορά του φόβου και της αβεβαιότητας, μέσα από πειθαρχικές διαδικασίες, αλλά και μέσα από τις συνθήκες υγείας, διατροφής και διαβίωσης … Συνειδητοποιούν οι λαοί  που έχουν ως νόμισμα το ευρώ, ιδιαίτερα, μια εκτεταμένη διαδικασία ιδιωτικοποίησης της ευρωζώνης…

Για μια άλλη δημοκρατία των κοινών

Από τη μια οι κυρίαρχοι αρνούνται τη δημοκρατία, τόσο ως διαδικασία όσο και ως περιεχόμενο. Από την άλλη, το ομοίωμα δημοκρατίας που κατασκευάζουν δυσφημεί, στα μάτια των κυριαρχούμενων, την δημοκρατική ιδέα συνολικά. Τι θα ήταν, στο πλαίσιο αυτό, μια προσπάθεια να υπερασπιστούμε τη δημοκρατία; Το αφιέρωμα του Red Notebook ξεκινά σήμερα, με το άρθρο του Αλέξανδρου Κιουπκιολή (Επιμέλεια αφιερώματος: Γιώργος Κατσαμπέκης)

Του Αλέξανδρου Κιουπκιολή [1]

Δεν υπάρχει ίσως πιο κοινότοπη διάγνωση για τη σύγχρονη κοινοβουλευτική δημοκρατία στην Ελλάδα (και όχι μόνον) από εκείνη που επισημαίνει τη βαθιά και πολυδιάσταση παρακμή της. Η εξάλειψη της αντιπροσωπευτικής λειτουργίας, η υποκατάσταση της κοινοβουλευτικής εξουσίας από μια διακυβέρνηση με άνωθεν διατάγματα («πράξεις νομοθετικού περιεχομένου»), η υποταγή στη δικτατορία των αγορών και των διεθνών οργάνων τους, η καρκινωματική διαφθορά που εκτρέφει πλέον έναν κανιβαλισμό μέσα στο ίδιο το κατεστημένο, προβάλλουν αυτόματα σε μια πρόχειρη σταχυολόγηση των συμπτωμάτων.

Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι η κρίση της αντιπροσώπευσης και η έκπτωση της πολιτικής δεν περιορίζονται στις παλιές καθεστωτικές δυνάμεις. Επιπλέον, ριζοσπαστικές εναλλακτικές που αναδύθηκαν τα τελευταία χρόνια, από το κίνημα των πλατειών ως την εξάπλωση αυτόνομων χώρων και πρωτοβουλιών κοινωνικής οικονομίας, δεν έχουν κατορθώσει να δημιουργήσουν αποτελεσματικές και εκτεταμένες δημοκρατικές αντιεξουσίες, παραμένοντας ασταθείς, φευγαλέες, ευάλωτες και μικροσκοπικές κουκκίδες σε έναν ζοφερό αρχιπέλαγος. Αυτό δείχνουν, μεταξύ άλλων, οι πρόσφατες καθεστωτικές επιδρομές σε μια σειρά αυτοοργανωμένων καταλήψεων.

Ουαί υμίν...

Η διαφωνία μας με την αναρχία δεν θα έπρεπε να διατυπώνεται ως άρνηση της αυτοαξιοποίησης και της λειτουργίας χώρων με βάση την αξία χρήσης, και όχι το εμπόρευμα. Αλλά στην πρόταση, από την πλευρά μας, όρων που θα διεύρυναν και θα γενίκευαν αυτά τα πειράματα και πέρα από τα όρια της αναρχίας

Του Δημήτρη Μπελαντή

Σε μια περίοδο όπου κλιμακώνεται η εδώ και τρία χρόνια διεξαγόμενη επίθεση κατά της μισθωτής εργασίας στην χώρα μας, και ο πήχυς του κρατικού αυταρχισμού συνεχώς ανεβαίνει, γεννώντας μια διαρκή κατάσταση «κοινοβουλευτικής εξαίρεσης», η κυβέρνηση, δια χειρός Δένδια και κατασταλτικών μηχανισμών, ανέλαβε να ξεκαθαρίσει τις καταλήψεις και τους αυτοδιαχειριζόμενους χώρους και να αποκαθάρει την πόλη από το άγος της βίας και της «ανομίας». Ειδικά στην περίπτωση της Βίλλας Αμαλία, η επιχείρηση αυτή επισώρευσε αρκετά  μπουκάλια μπύρας και κασκόλ, ώστε να μπορούν να στοιχειοθετηθούν «κακουργηματικές» πράξεις κατά των καταληψιών. Τα δε ΜΜΕ έστησαν επικοινωνιακό χορό γύρω από την βία στις συνοικίες της Αθήνας και τις ευθύνες του ΣΥΡΙΖΑ, περιέργως την ίδια ακριβώς στιγμή που καταδεικνύεται μέσα από στοιχεία η χρεωκοπία του μνημονιακού εκσυγχρονισμού, του «μικρού αλλά έντιμου κράτους», η ποταπότητα και η μεγάλη διαπλοκή του ηγετικού πολιτικού προσωπικού που διαχειρίσθηκε τα μνημόνια. 

ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΗ ΜΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ;

Του ΣΤΑΘΗ ΚΟΥΒΕΛΑΚΗ*

Το ερώτημα ίσως φανεί περίεργο σε όσους τουλάχιστον δεν έχουν παρασυρθεί από την εικονική πραγματικότητα βελτίωσης των οικονομικών δεδομένων που προβάλλουν τα φερέφωνα της κυβέρνησης και των μνημονιακών δυνάμεων. Με τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο στις δημοσκοπήσεις, τις αντιθέσεις να οξύνονται στο εσωτερικό του κυβερνητικού στρατόπεδου, την πλήρη, ουσιαστικά, διάλυση του ΠΑΣΟΚ και τον κλονισμό που προκαλεί η υπόθεση της λίστας Λαγκάρντ, η προοπτική μιας αντιμνημονιακής κυβέρνησης με κορμό την σημερινή αξιωματική αντιπολίτευση φαντάζει ως η λογική διάδοχη λύση στο καταρρέον πολιτικό σκηνικό. Οσοι κραδαίνουν, όπως ο κ. Ψυχάρης (βλ. Βήμα 22/11.2012), το «φάντασμα του 1958», όταν η δυναμική που έφερε την ΕΔΑ στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ εξανεμίστηκε στο διάστημα που ακολούθησε, δείχνουν απλά πόσο επιφανειακά έχουν καταλάβει τη σημερινή συγκυρία. Γιατί σήμερα η Αριστερά, και ειδικότερα ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν έχει απέναντί της ούτε έναν υπό ανασυγκρότηση δυναμικό κεντρώο σχηματισμό, ούτε την απαρχή του μεταπολεμικού «οικονομικού θαύματος», αλλά ένα διαλυμένο πολιτικό σύστημα και μια κατεστραμμένη από την μνημονιακή λεηλασία χώρα, δυό τάσεις που τροφοδοτούν φυσικά και την δική της δυναμικής. Και που είναι τουλάχιστον απίθανο να αντιστραφούν εντός του έτους όταν συνεχίζονται με αμείωτους, αν όχι εντεινόμενους, ρυθμούς η ύφεση, η ανεργία, η διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών και η εξαθλίωση της κοινωνικής πλειοψηφίας. 

«ΑΡΙΣΤΕΡΗ/ΛΑΪΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ»: ΑΠΛΗ ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΌΡΟΥΣ 'Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΥΤΟΧΕΙΡΙΑ;

 Του ΝΙΚΟΥ ΛΑΪΟΥ^*

«Είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε την ιστορική ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας. Γιατί είμαστε βέβαιοι ότι θα πετύχουμε. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να πετύχουμε»
Αλ. Τσίπρας, left.gr, 04/12/2012

«Πρέπει να ξεκαθαρίσει ο λαός σε όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος του ποιο δρόμο ανάπτυξης θέλει, ποια πολιτική εξουσία. Αν η εξουσία η πολιτική είναι λαϊκή, θα υπάρχει λαϊκή διακυβέρνηση. Σε αυτή τη διακυβέρνηση βεβαίως το ΚΚΕ θα παίξει αποφασιστικό και ουσιαστικό ρόλο»

Αλ. Παπαρήγα, 902.gr, 27-11-2012

Οι παραθέσεις θα μπορούσαν να συμπληρωθούν αντιστικτικά από μια τρίτη, αυτήν την φορά αντλημένη από το έργο των Μαρξ και Ένγκελς: «Οι κυρίαρχες ιδέες δεν είναι τίποτε άλλο από την ιδεατή έκφραση των κυρίαρχων υλικών σχέσεων [...] Λόγου χάρη, σε μιαν εποχή και σε μια χώρα όπου η βασιλική εξουσία, η αριστοκρατία και η αστική τάξη αγωνίζονται για την κυριαρχία και όπου επομένως η κυριαρχία είναι μοιρασμένη, η θεωρία της διάκρισης των εξουσιών αποδείχνεται σαν η κυρίαρχη ιδέα και εκφράζεται σαν ένας «αιώνιος νόμος» [Η Γερμανική Ιδεολογία, τ.1, Gutenberg, 1989]. Και από μια τελευταία, προερχόμενη από την Κριτική του Προγράμματος της Γκότα: «Ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα, όμως, δεν μπορεί να επιτρέπει σε [...] αστικά σχήματα λόγου ν' αποσιωπούν τους όρους που μονάχα αυτοί τους δίνουν νόημα» [Κ. Μαρξ, Κριτική του Προγράμματος της Γκότα, Σύγχρονη Εποχή, 2007]. 

Kοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία: Οι λέξεις και τα πράγματα

του Φώτη Τερζάκη

ΕΝΘΕΜΑΤΑ 9 Δεκεμβρίου 2012

Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας, αυτές τις μέρες, των βιβλίων «Υπαρκτός καινούργιος κόσμος. Κοινωνική/αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία» του Γιώργου Λιερού και «Εισαγωγή στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Το μετέωρο βήμα μιας δυνατότητας» του Τάκη Νικολόπουλου και του Δημήτρη Καπογιάννη (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων) η δημοτική συνεργασία «Αντίσταση με τους Πολίτες του Χαλανδρίου» οργανώνει εκδήλωση για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Oμιλητές, ο Γιώργος Σταθάκης (βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ), Νίκος Χρυσόγελος (ευρωβουλευτής Οικολόγων Πρασίνων), Νώντας Σκυφτούλης (Αντιεξουσιαστική Κίνηση Αθήνας), με συντονίστρια την Αφροδίτη Πολίτη («Εφημερίδα των Συντακτών). Η εκδήλωση γίνεται την Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου, ώρα 19.00 στο Κέντρο Νεότητας του Δήμου Χαλανδρίου (Αντιγόνης και Δαναΐδων). Με την ευκαιρία, δημοσιεύουμε αποσπάσματα από τον Πρόλογο του Φώτη Τερζάκη, στο βιβλίο του Τ. Νικολόπουλου και του Δ. Καπογιάννη. Ο τίτλος είναι των «Ενθεμάτων».

ΕΝΘΕΜΑΤΑ 

Κράτος, μάζες και πολιτική

του Τάσου Μπέτζελου  

08.12.12

Περιοδικό Εκτός Γραμμής, Τεύχος 30 / Αύγουστος 2012

Ποια μπορεί να είναι η σημασία μιας εκλογικής καταγραφής και κυρίως μιας εκλογικής νίκης για ένα επαναστατικό κόμμα; Ποια πρέπει να είναι η θέση αυτού του επαναστατικού κόμματος εντός του κρατικού μηχανισμού και ποια η σχέση του με το κράτος; Τι σχέση έχει η εκλογική «έλευση στην εξουσία» με την «κατάληψη της πολιτικής εξουσίας» και ευρύτερα με τη μετάβαση σε μια άλλη κοινωνία;

Μέχρι πρότινος τέτοια ερωτήματα είχαν θέση μόνο σε θεωρητικές συζητήσεις εντός της Αριστεράς. Σήμερα μοιάζουν να βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Μοιάζουν, άραγε, να βρίσκονται ή βρίσκονται πράγματι στην ημερήσια διάταξη; Ας αφήσουμε σε εκκρεμότητα το τελευταίο ερώτημα ή, μάλλον, ας προσπαθήσουμε να το απαντήσουμε εμμέσως, λαμβάνοντας μέρος σε όλη αυτή τη συζήτηση. Ας παραμερίσουμε, λοιπόν, προς στιγμήν την άμεση επικαιρότητα και ας προσπαθήσουμε να ψηλαφίσουμε μια απάντηση στα πρώτα ερωτήματα που θέσαμε. Ίσως έτσι μπορέσουμε να δούμε πιο καθαρά τι πράγματι συμβαίνει και ποια είναι τα όρια αυτών που συμβαίνουν.

Οικονομική δημοκρατία αντί της μεταβιομηχανικής φεουδαρχίας

Του Wolfgang Hoeschele μέσω: Εφημερίδα Δράση

Το κίνημα Occupy Wall Street έχει φθάσει πολύ πέρα από τις απαρχές του, με παρόμοια κινήματα να λαμβάνουν χώρα σε όλο τον κόσμο, ενώ απηχεί προηγούμενα κινήματα κατάληψης δημόσιων χώρων στην Αίγυπτο, την Ισπανία, και το Ισραήλ. Τα κινήματα αυτά έχουν σαφώς αγγίξει μια ευαίσθητη χορδή ενός τεράστιου αριθμού ανθρώπων, όχι μόνο εκείνων που παίρνουν μέρος σε καταλήψεις δημόσιων χώρων, αλλά και εκείνων που τους υποστηρίζουν με τρόφιμα και άλλες προμήθειες, καθώς και εκείνων που υψώνουν τη φωνή τους για υποστήριξη. Ποια είναι αυτή η χορδή, και ποια μπορεί να είναι τα αποτελέσματα του ερεθισμού της;

Μεταξύ των βασικών σημείων του κινήματος Occupy είναι ο ισχυρισμός ότι εκφράζει το ”99%”, δηλαδή όλους εκείνους οι οποίοι δεν ελέγχουν τις χρηματοοικονομικές υποθέσεις του κόσμου, οι οποίοι δεν μπορούν να κινήσουν τα νήματα για να χειριστούν οικονομικά θέματα σε όλο τον κόσμο, και οι οποίοι δεν μπορούν να περιμένουν να δοθεί ένα χρυσό αλεξίπτωτο εάν καταστρέψουν μια εταιρεία και ρίξουν ολόκληρες χώρες σε αποδιοργάνωση. Σε συμβολικό επίπεδο, το κίνημα Occupy έχει εμπλακεί σε καταλήψεις δημόσιων ή ημι-δημόσιων χώρων (τεχνικώς ιδιωτικούς χώρους που είναι ανοικτοί για το κοινό) ως ένας τρόπος να πει “εμείς είμαστε το κοινό!” Το “εμείς” εδώ αναφέρεται στο 99%, και αποκαλύπτει είτε ότι οι εν λόγω δημόσιοι χώροι προορίζονται για ένα πολύ επιλεκτικό και αποκλειστικό “δημόσιο”, είτε ότι η δημόσια έκφραση σε αυτούς τους χώρους είναι αυστηρά οριοθετημένη. Ο ισχυρισμός ότι το 99% δικαιούται να καταλαμβάνει δημόσιους χώρους επεκτείνεται στον σχετικό ισχυρισμό ότι θα πρέπει να έχει λόγο στις δημόσιες υποθέσεις, στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και “της οικονομίας”. Όλα αυτά έρχονται σε αντίθεση με αυτό που αποκαλώ βιομηχανική φεουδαρχία.

Ολιγαρχίες ελέω ψήφου

Περικλής Κοροβέσης

Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχει αρχίσει μια γόνιμη συζήτηση κατά πόσο η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία είναι δημοκρατία και όχι ολιγαρχία. Παράλληλα, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο η Άμεση Δημοκρατία της Αρχαίας Αθήνας, είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σήμερα και κάτω από ποιες συνθήκες. Και πριν μπούμε στο κυρίως θέμα μας, ας απορρίψουμε ένα μύθο που σχεδόν έχει γίνει μια ιστορική βεβαιότητα. Οι δυτικές δημοκρατίες διεκδικούν τις ρίζες τους στην Αθηναϊκή Δημοκρατία. Το πολίτευμα της Αθήνας πέθανε με την έλευση των Μαδεδόνων και μέχρι στιγμής δεν έχει αναστηθεί. Ακόμα και το όνομα Δημοκρατία είχε ξεχαστεί. Οι Ρωμαίοι το αντικατέστησαν με το Res- Publica που δεν είχε ούτε το περιεχόμενο ούτε τη λειτουργία της αρχαίας Αθήνας.

Η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει ληξιαρχική πράξη γέννησης. Είναι μόνο τρεισήμισι αιώνων και γεννήθηκε στην Αγγλία του Κρόμγουελ. Και όταν μόνη της για ενάμισι περίπου αιώνα, μέχρι να έρθουν οι επαναστάσεις στην Αμερική και τη Γαλλία, που επεξεργάστηκαν η κάθε μια αυτό το μοντέλο με το δικό της τρόπο. Πάνω σε αυτά τα μοντέλα στηρίχθηκε το σύγχρονο μοντέλο του κοινοβουλευτισμού, που ήταν άγνωστο στην Αθήνα και αντίθετο με τις πολιτειακές αρχές της.

Η έννοια του κράτους στην άμεση δημοκρατία δεν υπήρχε και κυβερνούσε συλλογικά ο Δήμος, ενώ στον κοινοβουλευτισμό κυβερνάει το κράτος ερήμην των πολιτών. Και μπορεί τα πρώτα κοινοβούλια της ανθρωπότητας να ήταν μεγάλες επαναστάσεις, όσο και αν είχαν από τη γέννα τους το στοιχείο της εξουσίας μιας τάξης επάνω σε μια άλλη τάξη και το στοιχείο ανισότητας είχε διατηρηθεί ανέπαφο από την εποχή της φεουδαρχίας.

Michael Hardt & Antonio Negri: Να πάρουμε τη σκυτάλη

Η ΑΥΓΗ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ Ημερομηνία δημοσίευσης: 18/11/2012

Ο Χρεωμένος

 

Προδημοσίευση από το, νέο, ομώνυμο βιβλίο τους, που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Βιβλιόραμα

Το χρέος γίνεται σήμερα η γενική συνθήκη της κοινωνικής ζωής. Είναι σχεδόν αδύνατο να ζει κανείς χωρίς να σωρεύει χρέη - ένα φοιτητικό δάνειο για το πανεπιστήμιο, μια υποθήκη για το σπίτι, ένα δάνειο για το αυτοκίνητο, ένα άλλο για ιατρικές δαπάνες, και ούτω καθεξής. Το δίχτυ της κοινωνικής ασφάλειας έχει μετατραπεί από σύστημα πρόνοιας (welfare) σε σύστημα χρέους (debtfare), καθώς τα δάνεια γίνονται το κύριο μέσο για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Η υποκειμενικότητά σου διαμορφώνεται με βάση το χρέος. Επιβιώνεις με χρέη, και ζεις κάτω από το βάρος της ευθύνης σου για αυτά.

Το χρέος σε ελέγχει. Πειθαρχεί την κατανάλωσή του, επιβάλλοντάς σου τη λιτότητα και περιορίζοντάς σε, συχνά, σε στρατηγικές επιβίωσης, αλλά πέρα απ’ αυτό υπαγορεύει ακόμη και τους ρυθμούς εργασίας σου και τις επιλογές σου. Αν τελειώσεις το πανεπιστήμιο με χρέη, πρέπει να αποδεχθείς την πρώτη έμμισθη θέση που σου προσφέρεται για να πληρώσεις το χρέος σου. Αν αγόρασες ένα διαμέρισμα με υποθήκη, πρέπει να προσέξεις ώστε να μη χάσεις τη δουλειά σου, ή να αποφύγεις να κάνεις διακοπές ή να πάρεις άδεια για σπουδές από την εργασία σου. Το αποτέλεσμα του χρέους, όπως κι εκείνο της ηθικής της εργασίας, είναι να σε κρατά υπό πίεση, να σου βγαίνει το λάδι στη δουλειά. Ενώ η ηθική της εργασίας γεννιέται μέσα στο υποκείμενο, το χρέος είναι αρχικά ένας εξωτερικός περιορισμός αλλά σύντομα φωλιάζει μέσα σου. Το χρέος ασκεί μια ηθική εξουσία, πρωταρχικά όπλα της οποίας είναι η ευθύνη και η ενοχή, τα οποία μπορούν γρήγορα να γίνουν εμμονές. Είσαι υπεύθυνος για τα χρέη σου και ένοχος για τις δυσκολίες που δημιουργούν στη ζωή σου. Ο χρεωμένος είναι μια δυστυχής συνείδηση, που καθιστά την ενοχή, μορφή ζωής. Λίγο λίγο, οι χαρές της δράσης και της δημιουργίας μετατρέπονται σε εφιάλτης, για εκείνους που δεν έχουν τα μέσα για να απολαύσουν τις ζωές τους. Η ζωή έχει πουληθεί στον εχθρό.

Οι άνθρωποι είναι οι πράξεις τους

του Βαγγέλη Παπαδάκη

Η ΑΥΓΗ  ΕΝΘΕΜΑΤΑ 27 Οκτωβρίου 2012

Άουγκουστ Μάκε, “Κορίτσια κάτω από δέντρα”

Η ιδεολογία δεν αποτελεί μια απατηλή παρανόηση της πραγματικότητας, μια κουρτίνα που μας εμποδίζει να δούμε την αλήθεια. Αν ήταν έτσι, θα αρκούσε να τραβήξουμε την κουρτίνα. Η ιδεολογία βρίσκεται μέσα στην ίδια την κοινωνική πραγματικότητα, που την αναπαράγουμε με τις πράξεις μας, και ενέχει την άγνοιά μας για ό,τι αφορά την ουσία αυτής της πραγματικότητας.

Σε αυτό τον χαρακτήρα της ιδεολογίας εδράζεται ο βιοπολιτικός καπιταλισμός, που επιδιώκει να διαχειριστεί όχι μόνο τον νου, αλλά και το σώμα και τις συμπεριφορές των ανθρώπων, αποσκοπώντας στη δημιουργία υπάκουων υπηκόων. Η βιοπολιτική, κυρίως μέσα από τη σωματική πειθαρχία, τον συναισθηματικό έλεγχο και τη συμμόρφωση, και λιγότερο μέσα από τις ιδέες, επιδιώκει την ενσωμάτωση των πολιτών στο σύστημα. Όλες οι ιδέες επιτρέπονται, αρκεί οι συμπεριφορές να ελέγχονται. Εκεί αποσκοπεί ο σχεδιαζόμενος από την κυβέρνηση έλεγχος των συγκεντρώσεων και πορειών, εκεί αποσκοπούσε η βίαιη εκδίωξη των «Αγανακτισμένων» από το Σύνταγμα: δεν είχε μόνο πολιτική διάσταση (να πάψουν να υπάρχουν ως πόλος συσπείρωσης της λαϊκής διαμαρτυρίας) αλλά και ιδεολογική: να πάψει η πλατεία να υπαγορεύει μια διαφορετική καθημερινότητα στην πόλη, με τις ιδεολογικές συνέπειες που είχε αυτό.

Πέρα από την τιμωρία και το δράμα

Για ένα νέο πολιτισμικό υπόδειγμα του Νικόλα Σεβαστάκη

Η ΑΥΓΗ  ΕΝΘΕΜΑΤΑ  27 Οκτωβρίου 2012

Έργο του Henri Manguin, 1906

Στο Σημειωματάριο ενός κριτικού, ο αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας Ίρβινγκ Χάου προτείνει τον όρο τιμωρητικό μυθιστόρημα (punitive novel) για να χαρακτηρίσει εκείνες τις μυθοπλασίες στις οποίες κυριαρχεί, σχεδόν δεσποτικά, ο πόνος και η ενοχή.[1] Σε αυτή τη λογοτεχνία, διατείνεται, η συσσώρευση μαρτυρίων φτιάχνει έναν «κανόνα του πόνου» ο οποίος υπονομεύει κάθε λυτρωτικό στοιχείο.  Η αφήγηση εξαντλείται στο να μεταδίδει στον αναγνώστη έντονη δυσφορία και πόνο, δίχως να προχωρεί πιο πέρα, αποδίδοντας, λογοτεχνικά, την «πληρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης».

Το λυτρωτικό στοιχείο δεν πρέπει να ταυτίζεται εδώ με το happy ending, τη μαγική επίλυση των δραματικών συγκρούσεων με την οποία ανταμείβεται, ενίοτε, ο υπομονετικός αναγνώστης. Το ζήτημα το οποίο θέτει ο Χάου είναι η πραγματική «των παθημάτων κάθαρσις», και  όχι η εξάλειψή τους σε ένα φινάλε απατηλής εκπλήρωσης.

Γιατί ο Μαρξ είχε δίκιο

TERRY EAGLETON

Η ΑΥΓΗ Ημερομηνία δημοσίευσης: 21/10/2012

Προδημοσίευση από το ομώνυμο, νέο βιβλίο του Τέρρυ Ήγκλετον, που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Πατάκη

Το Μανιφέστο του Κομουνιστικού Κόμματος έχει χαρακτηριστεί, με γνώμονα την επιρροή που άσκησε, "αναμφίβολα το πιο σημαντικό κείμενο του δέκατου ένατου αιώνα". Ελάχιστοι διανοητές, αντίθετα με πολιτικούς, επιστήμονες, στρατιώτες, θρησκευτικές μορφές κτλ, έχουν αλλάξει τον ρου της ιστορίας τόσο αποφασιστικά όσο ο συγγραφέας του. Δεν υπάρχουν καρτεσιανές κυβερνήσεις, πλατωνιστές αντάρτες ή εγελιανά συνδικάτα. Ούτε καν οι πλέον αδυσώπητοι επικριτές του Μαρξ δεν αρνούνται ότι ο τελευταίος μετέβαλε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε την ανθρώπινη ιστορία. Ο αντισοσιαλιστής διανοητής Λούντβιχ φον Μίζες περιέγραψε τον σοσιαλισμό ως "το πιο ισχυρό μεταρρυθμιστικό κίνημα της ιστορίας, την πρώτη ιδεολογική τάση που δεν περιορίζεται σ' ένα τμήμα της ανθρωπότητας, αλλά έχει οπαδούς από όλες τις φυλές, τα έθνη, τις θρησκείες και τους πολιτισμούς". Κι όμως κυκλοφορεί ευρέως η περίεργη άποψη ότι πλέον ο Μαρξ και οι θεωρίες του ανήκουν οριστικά στο παρελθόν - κι αυτό συμβαίνει αμέσως μετά το ξέσπασμα μιας από τις πιο σαρωτικές καπιταλιστικές κρίσεις που έχουν ποτέ καταγραφεί. Ο μαρξισμός, επί μακρόν η πιο πλούσια θεωρητικά και η πιο ασυμβίβαστη πολιτικά κριτική του καπιταλισμού, τοποθετείται αυτάρεσκα από κάποιους στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Η δημοκρατία της Βαϊμάρης και η Ελλάδα του 2012: αναλογίες, μεταφορές και διαφορές

21 Οκτωβρίου 2012 

Τα όρια και οι κίνδυνοι των ιστορικών αναλογιών, η υπεράσπιση της δημοκρατίας, ο πολιτισμός της Βαϊμάρης, η «στριμωγμένη ταυτότητα», η χρήση και κατάχρηση του Καρλ Σμιτ

Σήμερα, μαζί με την «Αυγή», κυκλοφορεί το τομίδιο «Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης και οι σημερινές “αναβιώσεις” της» (Μανόλης Αγγελίδης, Κατερίνα Καρακάση, Μάκης Κουζέλης, Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Χρήστος Χατζηιωσήφ). Τα κείμενά του βασίζονται στις εισηγήσεις της ημερίδας που οργάνωσε, τον Απρίλιο του 2012, το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς». Με την ευκαιρία, και καθώς το ζήτημα της Βαϊμάρης παραμένει σταθερά στην ημερήσια διάταξη της δημόσιας συζήτησης, συζητήσαμε με τον Μάκη Κουζέλη, καθηγητή κοινωνικής θεωρίας και κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος του Δ.Σ. του «Πουλαντζά».

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

συνέντευξη του Μάκη Κουζέλη

Οι αναλογίες και οι (απειλητικοί) παραλληλισμοί μεταξύ της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και της σημερινής Ελλάδας επανέρχονται διαρκώς στη δημόσια συζήτηση. Ξεκινώντας, θα θέλαμε ένα σχόλια επ’ αυτού.

 Νομίζω ότι είναι ένα σχήμα, το οποίο ίσως βοηθάει σε κάποια σημεία, όπως όλα τα σχήματα, αλλά είναι παρακινδυνευμένο, ιδίως όταν χρησιμοποιείται με ευκολία. Θυμάμαι, λ.χ., μια από τις πρώτες φορές που το άκουσα, στη συνέλευση του Τμήματός μας, στο Πανεπιστήμιο. Ενώ συζητούσαμε, νομίζω για τον νόμο Διαμαντοπούλου, σηκώθηκε ένας συνάδελφος, έξαλλος, και άρχισε να επισείει τον κίνδυνο της Βαϊμάρης.

Το σχήμα αυτό εντοπίζεται στον κίνδυνο: Βαϊμάρη = κίνδυνος = άνοδος του ναζισμού. Και, επίσης, ως σήμανση της περίφημης θεωρίας των «άκρων», της άποψης ότι η Αριστερά είναι επικίνδυνη, γιατί, παράγοντας οξύτητα, άνοιξε τον δρόμο στον ναζισμό. Βέβαια, πρόκειται για πολύ μερική και επιλεκτική ανάγνωση της Βαϊμάρης. Απουσιάζει, από αυτήν, όλο το τεράστιο κεφάλαιο του πολιτισμού – θα επανέλθω σε αυτό –, όπως απουσιάζουν, επίσης, τα δύο κρισιμότερα ζητήματα που αναδεικνύει η βιβλιογραφία όσον αφορά τη Βαϊμάρη: αφενός η ανοχή των αστικών δυνάμεων – αλλά αρχικά και των επαναστατικών – απέναντι στη ναζιστική ακροδεξιά, αφετέρου, και κυρίως, το ζήτημα της αποσταθεροποίησης της δημοκρατίας.

Από πού έρχεται και πού πηγαίνει η Θεωρία των Άκρων

Οι πολιτικές συνεπαγωγές της ανανεωμένης Θεωρίας των Άκρων δεν διασώζουν τον φιλελεύθερο πολιτισμό - όπως κι αν τον εννοεί κανείς.

Στην πραγματικότητα, αποτελούν σήμα κατατεθέν ενός «μπλοκαρισμένου», αντιφιλελεύθερου φιλελευθερισμού, με όχημα τον οποίο αμφισβητείται σε τελική ανάλυση ο ίδιος ο Διαφωτισμός  

Του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Οι ιδέες που διακινούνται σε κάθε εποχή, και που διεκδικούν στην εκάστοτε συγκυρία να γίνουν κυρίαρχες, δεν προκύπτουν εκ του μη όντος. Στηρίζονται σε προϋπάρχουσες πνευματικές δομές και διαμάχες, για τις οποίες ωστόσο ελάχιστα μας προϊδεάζει η εκλαΐκευσή τους στον δημόσιο λόγο των ημερών μας. Με αυτή την έννοια, η αναδρομή στις πηγές των ιδεών αυτών βοηθά να καταλάβουμε τι διακυβεύεται σήμερα - εν προκειμένω: με την προαγωγή του «αντιολοκληρωτισμού» σε κρατικό δόγμα και επίσημη πολιτική.

Το κράτος και ο νέος ηγεμόνας ΙΙ

Πριν από έναν αιώνα, ο Ρόμπερτ Μίχελς μιλούσε για τον «σιδερένιο κανόνα της ολιγαρχίας» εντός των αριστερών κομμάτων. Η διαδρομή του 20ου αιώνα μάλλον τον επιβεβαίωσε. Μπορούμε, σήμερα, να τον διαψεύσουμε;

Του Δημήτρη Μπελαντή

Η στρατηγική της φθοράς, όπως άλλωστε κάθε στρατηγική, συναρτάται με ορισμένους όρους, οι οποίοι, μόνο αυτοί, την καθιστούν εφικτή και λυσιτελή. Μωρία θα ήταν να θέλει κανείς  να την εφαρμόζει υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.

Καρλ Κάουτσκυ, 1910

Ο εχθρός μας αφήνει να φθαρούμε παρά να τον φθείρουμε

Ρόζα Λούξεμπουργκ, 1910

Η πορεία της Αριστεράς προς την κυβερνητική εξουσία, ιδίως μάλιστα σε μια περίοδο οξείας κοινωνικής κρίσης, θέτει επιτακτικά προς επίλυση το πρόβλημα της ηγεμονίας. Οι κοινωνίες του αναπτυγμένου καπιταλισμού, όπου η εξουσία οργανώνεται με έναν τρόπο κεκαλυμμένο, ζελατινώδη και πολυεστιακό, έχουν δείξει μια αξιοσημείωτη αντοχή στις προκλήσεις της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος. Όπως είχε επισημάνει και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν στον καιρό του, η αναπόληση των ευκαιριών του παρελθόντος είναι κατά κανόνα η οδυνηρή ανάμνηση των ιστορικών ηττών μας. Ένα σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη των προηγουμένων επιθέσεων της Αριστεράς ήταν η κατάσταση της «κοινωνίας των πολιτών» στη Δύση.

Επάγγελμα μπάτσος

H άσκηση του επαγγέλματος του μπάτσου, δηλαδή των ειδικών σωμάτων πολιτικής καταστολής και καταπίεσης, συνοδεύεται από κανόνες (των οποίων την εφαρμογή βλέπουμε καθημερινά στους δρόμους) που αντλούν την ύπαρξή τους από την πολιτική ιδεολογία του

Του Ηλία Ιωακείμογλου

Σε μια συγκυρία κατά την οποία τα ειδικά σώματα αστυνομικών ξυλοκοπούν με ιδιαίτερη ευχαρίστηση την πρώτη ύλη της εργασίας τους, δηλαδή τους διαδηλωτές, ενώ ταυτοχρόνως ως εργαζόμενοι υφίστανται μειώσεις του εισοδήματός τους, ήταν φυσικό να ανακινηθεί, στα αριστερά του πολιτικού φάσματος, το ζήτημα της ταξικής θέσης των μπάτσων. Η συνηθισμένη απάντηση που δίνεται από τα περισσότερα στελέχη της Αριστεράς είναι απλή και σύντομη: Πρώτον, τα ειδικά σώματα, όπως και το σύνολο των αστυνομικών, είναι εργαζόμενοι, άρα ανήκουν και αυτοί στις εργαζόμενες τάξεις, επομένως στο μεγάλο εκλογικό ακροατήριο της Αριστεράς. Δεύτερον, όταν βιαιοπραγούν ακολουθούν, ως επαγγελματίες, τις οδηγίες και τις διαταγές που δέχονται από τους ιεραρχικά ανωτέρους τους.

Αυτή η απλοϊκή αντιμετώπιση του ζητήματος αποτελεί ακόμη ένα σύμπτωμα του αποχωρισμού της Αριστεράς από την μαρξιστική θεωρητική της παράδοση. Εξ όσων γνωρίζω, κανείς δεν ένοιωσε την ανάγκη, στα πλαίσια της πρόσφατης σχετικής συζήτησης να ανασύρει την ξεχασμένη μαρξιστική θεωρία των κοινωνικών τάξεων. Και όμως, πρόκειται για μια παράδοση που έχει να μας πει πολλά περισσότερα από τις απλές εμπειρικές "διαπιστώσεις", ότι οι αστυνομικοί είναι εργαζόμενοι που ενίοτε γίνονται βίαιοι επειδή ακολουθούν οδηγίες.

Το ατραγούδιστο παρόν μας

Παρασκευάς Καρασούλος

Ποτέ άλλοτε στην Ελλάδα το παρόν δεν υπήρξε τόσο ατραγούδιστο όσο στις μέρες μας. Κι ας δίνουν «ήχο και υλικό» η απελπισία και η οργή των Ελλήνων, κι ας εγκυμονεί η εποχή λόγους κι αφορμές να γεννηθούν καινούργια τραγούδια, κι όμως… Τραγούδια από το παρελθόν συνόδευαν κι εξακολουθούν να συνοδεύουν την αγωνία μας· ό,τι ακούστηκε, ό,τι ακούγεται στις διαδηλώσεις τα τελευταία τρία χρόνια, αναφέρεται σταθερά στις πολύτιμες αποταμιεύσεις του παρελθόντος.