Παρά τη μονομέρεια
των απόψεων του Κ. Λαπαβίτσα για το διευρυνόμενο χάσμα ανταγωνιστικότητας
μεταξύ Γερμανίας και χωρών της ευρωζωνικής περιφέρειας που προκάλεσε το
πρόβλημα του χρέους, για το οποίο υπαίτιο είναι το ευρώ, έχουν ενδιαφέρον οι
απόψεις του και κυρίως η κριτική που ασκεί σε όσους από τα αριστερά επιδιώκουν
να υποβαθμίσουν το ζήτημα του ευρώ ως εργαλείου υποταγής κυρίως των εργαζόμενων
τάξεων στη χώρα μας και την ευρωζωνική περιφέρεια γενικότερα. Οι απόψεις αυτές
κυρίως στο χώρο της αριστεράς, είτε αντιμετωπίζουν το ζήτημα της «κρίσης
δημοσίου χρέους» της χώρας μας, ως πτυχή της γενικότερης διεθνούς
καπιταλιστικής κρίσης – κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου – είτε στο όνομα ενός
υποτιθέμενου «διεθνισμού», ταυτίζουν την Ε.Ε. και τους μηχανισμούς της με το
προνομιακό πεδίο όπου πρέπει να διεξάγεται
η ταξική πάλη διεθνώς, υποβαθμίζοντας τόσο το ζήτημα του νομίσματος
γενικά και ειδικά της ιδιομορφίας του ευρώ, όσο και το ζήτημα της άνισης
ανάπτυξης των καπιταλιστικών οικονομιών και της ταξικής πάλης και κατ’ επέκταση
το ζήτημα του ιμπεριαλισμού και της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, παρακάμπτωντας
πλήρως τις δομές του εθνικού κράτους και
του κοινωνικού σχηματισμού σε εθνικό επιπεδο.
Σχετικά με τη
μονομέρεια αυτή των απόψεων θα πρέπει να σημειώσουμε την υποβάθμιση από την
πλευρά του Κ. Λαπαβίτσα ενδογενών της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας πτυχών
της διόγκωσης του χρέους, όπως η φορολογική ασυλία του μεγάλου κυρίως κεφαλαίου
και των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, είτε με φοροαπαλλαγές, φοροελαφρύνσεις,
υποφορολόγηση, είτε με φοροδιαφυγή, η χρηματοπιστωτική λειτουργία του ευρώ και
η συνεχής ανακύκλωση του χρέους που συνεπάγεται (αναγκαστικός δανεισμός για την
κάλυψη των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, υψηλότερο κόστος δανεισμού μεταξύ
κέντρου και περιφέρειας κλπ), το ζήτημα των υψηλών δαπανών για εξοπλισμούς και
τέλος τη διαχρονική αυτονομία του ζητήματος του ελληνικού χρέους από συστάσεως
ελληνικού κράτους.
Για μια σφαιρικότερη
αντιμετώπιση του ζητήματος θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι αναλύσεις του Γ.
Μανιάτη για τις αιτίες των δημοσιονομικών ελλειμμάτων στην Ελλάδα την τελευταία
εικοσαετία που συνέβαλαν στη σημαντική διόγκωση του «δημόσιου χρέους», του Δ.
Καζάκη και άλλων για την ιστορικότητα
του ζητήματος του ελληνικού χρέους με τη διαχρονική αυτοτροφοδότησή του,
διάσπαρτες αναλύσεις για τη λειτουργία του ευρώ ως sui generis «διεθνούς» νομίσματος και τέλος οι αναλύσεις για τη νέα
φάση του καπιταλισμού, αυτή του «χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού» που καθιστά το
ζήτημα του χρέους (ιδιωτικού και δημόσιου) κομβικό στη λειτουργία και
αναπαραγωγή του συστήματος όπου κυριαρχεί το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο (βλ. στη
χώρα μας τις αναλύσεις του Π. Λ. Ρυλμόν και του Ηλία Ιωακείμογλου).
Kώστας Λαπαβίτσας
Πέμπτη,
17 Ιανουαρίου 2013
Μάθημα 1ο Οι "θεωρητικοί του ευρώ" και οι
"γενικοί θεωρητικοί"
Θυμάμαι καλά τις αρχές του 2010.
Τότε που ανέβαιναν τα σπρεντ, πύκνωναν τα σύννεφα για την Ελλάδα στις διεθνείς
αγορές και ο κ. Παπακωνσταντίνου, με το σακίδιο στην πλάτη, περιφερόταν από
πρωτεύουσα σε πρωτεύουσα παριστάνοντας τον σωτήρα της διεφθαρμένης χώρας του.
Με ανησυχία παρακολουθούσε τις διαδρομές του η ελληνική κοινωνία, χωρίς όμως να
αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει. Και πως να αντιληφθεί, αν θυμηθεί κανείς
τι της έλεγαν οι ταγοί της και οι πνευματικοί της φορείς.
Από τη μια είχαμε αυτούς που
μπορούμε να τους ονομάσουμε οι "θεωρητικοί του ευρώ". Δεν ήταν βέβαια
ακριβώς αυτό τότε, ήταν μάλλον οι θεωρητικοί της υποτιθέμενης ελληνικής
διαφθοράς και διπροσωπίας. Η κρίση ήταν ελληνική υπόθεση γιατί το στραβό
ελληνικό δημόσιο είχε καταστρέψει τον υγιή ιδιωτικό τομέα και προκάλεσε
αναταραχή εκ του μη όντος στην ΟΝΕ. Χρειαζόταν τιμωρία, εξυγίανση και
πειθαρχία. Αυτά έλεγαν οι Γερμανοί προκαθήμενοι της ΟΝΕ και υπερθεμάτιζε ο κ.
Παπανδρέου με την κυβέρνησή του. Πλήθος οι πανεπιστημιακοί, πνευματικοί
άνθρωποι, δημοσιογράφοι, ο ανθός της ελληνικής πνευματικής ζωής, που
επικροτούσαν. Η ΟΝΕ ήταν το απάνεμο λιμάνι, η ασφαλής προστασία για τη χώρα μας
κι έπρεπε να ντρεπόμαστε που της δημιουργήσαμε τέτοια κρίση. Θα αφήσω κατά
μέρος την προπέτεια να κουνάνε το δάχτυλο στον ελληνικό λαό άνθρωποι όπως ο κ.
Παπακωνσταντίνου. Σημασία έχει ότι η συνομοταξία του γρήγορα μετατράπηκε
στην "παράταξη του ευρώ", χωρίς όμως να χάσει τον αρχικό πυρήνα των
ιδεών της, ότι δηλαδή φταίει ο ελληνικός λαός και κυρίως ο δημόσιος τομέας της
οικονομίας του.
Από την άλλη είχαμε τους
"θεωρητικούς γενικώς". Αυτοί προέρχονταν κυρίως από τον χώρο της
Αριστεράς και άρα παρακολουθούσαν την κρίση από την σχετικά ασφαλή απόσταση
όσων δεν έχουν αποφάσεις ευθύνης να λάβουν. Γενική κουβέντα περί καπιταλιστικών
κρίσεων από το ΚΚΕ, με κεραυνούς μάλιστα εναντίον όσων τόνιζαν τη σημασία του
χρέους κι επέμεναν ότι ούτε πρέπει, ούτε γίνεται να πληρωθεί. Οι προλετάριοι
δεν είναι μπαταχτσήδες. Απόλυτο κομφούζιο στον ΣΥΡΙΖΑ, που αρχικά έλεγε ότι δεν
υπάρχει κρίση κι ότι δεν κινδυνεύουμε με πτώχευση, μέχρι που οι οικονομικοί του
εγκέφαλοι ανακάλυψαν ότι η Ελλάδα αντιμετώπιζε τέσσερις κρίσεις που συνέβαιναν
ταυτοχρόνως, αλλά η χώρα μπορούσε να επιλέξει ποιαν από όλες θα αντιμετώπιζε.
Απεραντολογία περί κρίσεων σε άλλα κομμάτια της Αριστεράς. Καμία συναίσθηση της
απειλής που μόλις είχε σηκώσει κεφάλι.
Υπήρχαν βέβαια, οικονομολόγοι στις
ΗΠΑ και αλλού που έλεγαν ότι τα πράγματα στην ΟΝΕ είναι πολύ πιο μπλεγμένα. Υπήρχαν
και μεμονωμένες φωνές θαρραλέων ανθρώπων στην Ελλάδα, όχι απαραίτητα
οικονομολόγων, που πολύ σωστά έλεγαν ότι το ελληνικό χρέος είναι μη βιώσιμο,
αλλά αυτές κι αν ήταν περιθωριακές.