Έξοδος από την κρίση και παραμύθια της Χαλιμάς

Τετάρτη, 30 Ιανουαρίου 2013

Του Σταύρου Μαυρουδέα.

Τον τελευταίο καιρό τα κυβερνητικά και συστημικά κέντρα προπαγανδίζουν ότι είναι ορατή η έξοδος από την κρίση που αυτά τα ίδια βύθισαν τη χώρα. Υποστηρίζεται ότι επιτέλους (μετά από τρία Μνημόνια και αρκετές αναθεωρήσεις τους, δραματική ύφεση και ραγδαία φτωχοποίηση των εργαζόμενων) το Μνημόνιο επιτυγχάνει. Προβάλλονται δύο επιχειρήματα: η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος και η μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών. Πρόκειται για παραμύθια της Χαλιμάς.

Πρώτον, η βελτίωση του δημοσιονομικού ελλείμματος είναι εν πολλοίς τεχνητή και φυσικά στις πλάτες της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Προκύπτει από τις δραματικές διαδοχικές μειώσεις του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων-ΠΔΕ, τις διαδοχικές φοροεπιδρομές στα εισοδήματα των μικρομεσαίων και των εργαζομένων (ενώ ελαφρύνεται το μεγάλο κεφάλαιο) και την εσωτερική στάση πληρωμών του ελληνικού Δημοσίου προς τους πιστωτές του.

Δεύτερον, η βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών οφείλεται στη ραγδαία μείωση της κατανάλωσης που οδηγεί σε κάθετη μείωση των εισαγωγών. Όμως οι εξαγωγές δεν βελτιώνονται αισθητά και παραμένουν πάντα εξαιρετικά ευμετάβλητες. Βραχυπρόθεσμα, η υψηλή ισοτιμία του ευρώ και η συμμετοχή στην Κοινή Αγορά (που ευνοούν δομικά το ευρω-κέντρο έναντι της ευρω-περιφέρειας) αποκλείουν κάθε δυνατότητα σημαντικής ανόδου τους. Εξάλλου η βελτίωση των εξαγωγικών επιδόσεων είναι μία μακρόχρονη διαδικασία που απαιτεί βαθιές δομικές αλλαγές. Η μόνη τέτοια που γίνεται είναι η μείωση του μισθολογικού κόστους, δηλαδή η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας.

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΜΑΥΡΟΥΔΕΑ* 

Α. Η παγκόσμια δομική καπιταλιστική κρίση και η οικονομική θεωρία

1. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2007-8 έχει βάλει τον παγκόσμιο καπιταλισμό σε μία μακρά περίοδο αναταραχής. Η κρίση αυτή είναι μία βαθειά δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Οι ρίζες της βρίσκονται στην προηγούμενη μεγάλη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, που εκδηλώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και κράτησε όλη τη δεκαετία του 1970. Η τελευταία ήταν μία κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου (δηλαδή μία τυπική κρίση α-λα-Μαρξ βασισμένη στο νόμο της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους).

Ξεκίνησε από την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους λόγω της ανοδικής τάσης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, που οδήγησε στην υπερσυσσώρευση του κεφαλαίου (δηλαδή στην αδυναμία επαρκώς κερδοφόρας επένδυσης του διαθέσιμου και κυρίως του πρόσθετου κεφαλαίου) και τελικά στο μπλοκάρισμα και την αναστροφή της μεγέθυνσης του συστήματος που είχε συμβεί κατά τη διάρκεια της «χρυσής εποχής» της καπιταλιστικής συσσώρευσης της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου. Η κρίση αυτή είχε τις ρίζες της, όπως όλες οι μεγάλες καπιταλιστικές κρίσεις, στη βασική σφαίρα λειτουργίας του συστήματος δηλαδή στη σφαίρα της παραγωγής. Τα θεμελιακά αυτά προβλήματα εκφράσθηκαν – όπως πάντα γίνεται – και στη σφαίρα της ανταλλαγής με την εμφάνιση του φαινομένου του στασιμοπληθωρισμού όταν έγινε προσπάθεια η κρίση να αντιμετωπισθεί με τόνωση της ζήτησης από το κράτος. Η κρίση της δεκαετίας του 1970 έβαλε το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα σε μία μακρά περίοδο αναδιαρθρώσεων σε όφελος του κεφαλαίου και σε βάρος της εργατικής τάξης στην προσπάθεια να βρεθεί μία λύση στο δομικό πρόβλημα υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου και χαμηλής κερδοφορίας του συστήματος. Τα κύματα αυτά καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων πήραν διάφορες μορφές με κυρίαρχη αυτή του νέοφιλελευθερισμού. Αντικειμενικός στόχος αυτών των πολιτικών καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης ήταν η ανάσχεση της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, μέσω της κινητοποίησης όλων εκείνων των δυνάμεων που δρουν ενάντια στο νόμο.

«Η ελληνική κρίση, το ενιαίο μέτωπο και το αριστερό μεταβατικό πρόγραμμα»

Σταύρος Μαυρουδέας

 1. Το αδιέξοδο της Μνημονιακής Στρατηγικής

Η Μνημονιακή Στρατηγική διαλύει τη χώρα αλλά ταυτόχρονα βρίσκεται σε τραγικό αδιέξοδο. Η Μνημονιακή Στρατηγική αποτελεί σύμφυση των επιλογών (α) των ηγεμονικών δυτικο-ευρωπαϊκών καπιταλισμών να διατηρήσουν μέσα στα πλαίσια της ΕΕ (αλλά όχι απαραίτητα μέσα στην ΟΝΕ) τα PIGS (μετατρέποντας τα όμως σε μία ευρωπαϊκή «Κίνα») και (β) της ελληνικής αστικής τάξης να παραμείνει πάση θυσία (όχι όμως κυρίως δική της) μέσα στην ΟΝΕ. Πέρα από τα γελοία ψεύδη της τρικομματικής κυβέρνησης περί «τελευταίων θυσιών» είναι φανερό ότι η χώρα βαδίζει μάλλον για 3^ο Μνημόνιο, εξίσου αποτυχημένο με τα προηγούμενα. Η παραδοχή δια χειλέων ΔΝΤ ότι «η Ελλάδα βρίσκεται εκτός τροχιάς και δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να μειώσει το χρέος στο 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2020, όπως είχε προβλεφθεί. Το πιο πιθανό είναι να βρίσκεται στο 136% και αυτό κάτω από ένα θετικό σενάριο ενός πρωτογενούς πλεονάσματος του προϋπολογισμού, την επιστροφή στην οικονομική ανάπτυξη και την ιδιωτικοποίηση» είναι σαφής. Ακόμη και το σενάριο περί επιμήκυνσης (που απλά θα πάει πιο πίσω τον ορίζοντα αυτής της αδιέξοδης στρατηγικής) έχει ένα κόστος της τάξης των 20-30 δις και όχι 12-15 δις όπως ισχυρίζεται ο Γ.Στουρνάρας. Φυσικά οι ηγεμονικοί δυτικο-ευρωπαϊκοί καπιταλισμοί δεν δείχνουν διατεθειμένοι να επωμισθούν, γι’ αυτό και οι διαγκωνισμοί με το ΔΝΤ (δηλ. με τις ΗΠΑ και τις νέο-αναδυόμενες οικονομίες) ώστε να επωμισθεί αυτό το πρόσθετο κόστος, του ΔΝΤ να υποστούν κούρεμα τα διακρατικά δάνεια της ΕΕ προς την ΕΕ, η άρνηση της ΕΚΤ να κουρέψει τα δικά της, οι κουτοπόνηρες εξυπνάδες περί reprofilling του χρέους, η άρνηση του IIF για επαναγορά χρέους κλπ. Και όλα αυτά όταν, όπως αποδέχεται το προσχέδιο του προϋπολογισμού για το 2013 το καθαρό όφελος από το PSI ήταν μόνο 15 δις.

«Ελλάδα: από την ευρωπαϊκή «Μεγάλη Ιδέα» στην καταστροφή – Ερμηνείες και προτάσεις διεξόδου από την κρίση»

Σταύρος Μαυρουδέας 

Κείμενο ομιλίας στη Μορφωτική Λέσχη της ΕΣΗΕΜΘ με θέμα «Ελλάδα: από την ευρωπαϊκή «Μεγάλη Ιδέα» στην καταστροφή – Ερμηνείες και προτάσεις διεξόδου από την κρίση»

Μορφωτικό Ίδρυμα της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης, σε συνεργασία με τη Λέσχη Ανάγνωσης της ΕΡΤ3

Κύκλος διαλέξεων «Λόγος με θέσεις»

Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2012, στις 20.00, αίθουσα του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΜ-Θ 

1. Επίσημη ερμηνεία της κρίσης: απλά κρίση χρέους/ ιδιαίτερο ελληνικό φαινόμενο: χώρα σπάταλων, κρατικοδίαιτων τεμπέληδων που εκμεταλλεύθηκαν την καλή πίστη των «κουτόφραγκων» και έτσι χρεωκόπησαν την οικονομία τους/ αυτό στη συνέχεια απειλεί την φιλάνθρωπη ευρωπαϊκή ενοποίηση που έσωσε την Ευρώπη και τον κόσμο από συγκρούσεις και σφαγές. Δίδυμα ελλείμματα: δημοσιονομικό έλλειμμα που οδηγεί σε εξωτερικό χρέος.

2. Μία σειρά προβλήματα: (α) οι Έλληνες δουλεύουν περισσότερο (μεγαλύτερος πραγματικός εργάσιμος χρόνος) ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας ενώ είναι χαμηλότερη αύξανε πολύ πιο γρήγορα, (β) ο ελληνικός δημόσιος τομές δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλος συγκριτικά με τους δυτικούς ενώ το κοινωνικό κράτος δημιουργήθηκε πολύ αργότερα και ήταν πάντα μικρότερο από τα δυτικά/ επίσης πάντα σε λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες ο δημόσιος τομέας αναλαμβάνει μεγαλύτερες δραστηριότητες ακριβώς για να πυροδοτήσει τη διαδικασία ανάπτυξης που δεν αναλαμβάνει ο ιδιωτικός τομέας (Gershenkron effect), (γ) οι σπατάλες αφορούν ιδιαίτερα τον κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα που ιστορικά (βλέπε Μποδοσάκης) κερδοφορούσε πάνω στην πλάτη του δημόσιου τομέα (κραυγαλέο παράδειγμα η αθλιότητα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στο μεγάλο φαγοπότι των οποίων έλαβε μέρος και το ξένο κεφάλαιο).

3. Επιπλέον προβλήματα: εάν είναι απλά κρίση χρέους που ξεκινά από δημοσιονομικά ελλείμματα τότε το μόνο που χρειάζεται είναι η περιστολή του δημόσιου τομέα και δεν χρειάζεται να πειραχθεί ο ιδιωτικός τομέας. Όταν όμως άρχισαν οι παρεμβάσεις στα μισθολογικά, εργασιακά και θεσμικά ζητήματα του ιδιωτικού τομέα τότε ξαφνικά ανακαλύφθηκε ότι «το ελληνικό παραγωγικό μοντέλο είναι στρεβλό». Η στρέβλωση του, που εκφράζεται στη φθίνουσα ανταγωνιστικότητα του (και αποτυπώνεται στο διευρυνόμενο έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών) αποδόθηκε τότε στις υπερβολικές μισθολογικές αυξήσεις (αποτυπωμένες στο ονομαστικό μοναδιαίο κόστος εργασίας – κόστος εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή μίας νομισματικής μονάδας ΑΕΠ). Και η ερμηνεία αυτή έχει σοβαρά προβλήματα γιατί (α) το ονομαστικό μκε αποτυπώνει μόνο την ανταγωνιστικότητα κόστους και αγνοεί τα ποιοτικά και θεσμικά στοιχεία που είναι πολύ σημαντικότερα, (β) το ονομαστικό μκε είναι παραπλανητικός δείκτης (Kaldor paradox κλπ.), (γ) το πραγματικό μκε (που συνυπολογίζει το επίπεδο τιμών και αποτυπώνει τη διανομή εισοδήματος μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας) αντί να αυξάνει έφθινε όλο σχεδόν το προηγούμενο διάστημα. Άρα το πρόβλημα της φθίνουσας ανταγωνιστικότητας δεν είναι πρόβλημα υπερβολικών μισθών αλλά έχει να κάνει με διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας (που όπως θα δούμε η ευρωπαϊκή ενοποίηση είτε τα προκάλεσε είτε τα επιδείνωσε)

4. Αν αφήσουμε στην άκρη την ορθόδοξη ερμηνεία και δούμε τα πράγματα χωρίς παρωπιδικούς φακούς τότε μία άλλη ερμηνεία προβάλλει. Η ελληνική κρίση είναι μία διπλή κρίση: (α) εσωτερική κρίση του ελληνικού καπιταλισμού που (β) επιδεινώνεται από την συμμετοχή στην ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Για το αποτέλεσμα των εκλογών της 6ης Μαϊου 2012

Σταύρου Μαυρουδέα

1. Οι εκλογές αυτές αποτέλεσαν μία από τις πιο κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις της μεταπολεμικής περιόδου. Σηματοδοτούν το τέλος της μεταπολίτευσης έτσι όπως αυτή άλλαξε το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό σκηνικό της χώρας μετά την πτώση της χούντας (πρώτα εκτονώνοντας τον λαϊκό ριζοσπαστισμό, στη συνέχεια ενσωματώνοντας τον στο δικομματικό σύστημα και τέλος εγκαινιάζοντας μία περίοδο αντιδραστικών καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων). Οι εκλογές αυτές σηματοδοτούν το τέλος της μεταπολιτευτικής περιόδου ακριβώς γιατί η σημερινή δομική καπιταλιστική κρίση (που ξέσπασε το 2007-8) ξεθεμελιώνει όλη την προηγούμενη οικονομική, κοινωνική και πολιτική αρχιτεκτονική του συστήματος.

Ο κατήφορος της ηγετικής ομάδας του ΚΚΕ

Σταύρου Μαυρουδέα

Η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ πλέον έχει χάσει κάθε μέτρο. Αφού με την ψευδεπίγραφη και υποκριτική “αριστερή” στροφή της το μόνο που έχει κατορθώσει είναι να στηρίζει τις κυρίαρχες πολιτικές, τώρα πλέον οδηγεί στον αυτοχειριασμό όλο αυτό τον κόσμο, που πιστός (και δίκαια) στην ιστορική παράδοση του κομμουνιστικού ρεύματος στη χώρα μας, ακολούθησε – εκών άκων – τις άθλιες πολιτικές της. Επιπλέον αμαυρώνει, στο βαθμό που κατορθώνει να το καπηλεύεται, το ίδιο το κομμουνιστικό ρεύμα.

Η στάση της τόσο στην εκτίμηση του εκλογικού αποτελέσματος (που ουσιαστικά μόνη αυτή μαζί με τον δικομματισμό βρήκε σαν απογοητευτικό) όσο και στα βρώμικα μετεκλογικά παιχνίδια είναι απλά αχαρακτήριστη και θυμίζει εποχές Μανιαδάκη και Τυρίμου.

ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Αφότου ενέσκηψε η κρίση, υπήρξε μια εκδοτική έκρηξη στο πολιτικό και οικονομικό βιβλίο. Πολλά από τα βιβλία αλλά και τα άρθρα που κυκλοφόρησαν, επιχείρησαν να δώσουν ερμηνεία στην καπιταλιστική κρίση. Παράλληλα, όμως, με τις κλασικές ή λιγότερο κλασικές ερμηνείες, προέκυψαν δεκάδες ερωτήματα που σχετίζονταν με «τεχνικά» ζητήματα. Τα δελτία ειδήσεων πλημμύρισαν με όρους που ο κόσμος για πρώτη φορά άκουγε ή σε κάθε περίπτωση δεν ήξερε το περιεχόμενό τους.
Σήμερα η ανάγκη για αποσαφήνιση τέτοιων όρων είναι επείγουσα, αφού στο βαθμό που κατανοούμε το τι σημαίνουν, καταλαβαίνουμε και τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος, το μηχανισμό της κρίσης, τον τρόπο κάρπωσης της υπεραξίας κ.ά.
Κάνουμε, λοιπόν, μια πρώτη προσπάθεια να προσεγγίσουμε κάποια από αυτά τα «τεχνικά» ζητήματα, συζητώντας με τον Σταύρο Μαυρουδέα, καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Του υποβάλαμε ορισμένες ερωτήσεις τις οποίες και παρουσιάζουμε (σε δυο συνέχειες) μαζί με τις απαντήσεις που δόθηκαν.

«Το διεθνές καπιταλιστικό σύστημα και η συνεχιζόμενη επικαιρότητα της θεωρίας του ιμπεριαλισμού»

του Σταύρου Δ. Μαυρουδέα

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Τμήμα Οικονομικών

Ι. Ιμπεριαλισμός και «παγκοσμιοποίηση»

Η εισβολή στο Ιράκ έφερε, με τον πιο τραγικό τρόπο, ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα του ιμπεριαλισμού. Προηγουμένως, το ζήτημα αυτό είχε – από πολλές πλευρές και ιδιαίτερα τους ορθόδοξους αλλά και ριζοσπάστες οπαδούς της θεωρίας της παγκοσμιοποίησης – επιχειρηθεί να εξοβελισθεί ως ξεπερασμένο από την ιστορική εξέλιξη. Αξίζει κανείς να θυμηθεί το κλίμα των σχετικών συζητήσεων στην περίοδο της διάλυσης και του πολέμου στην Γιουγκοσλαβία. Τότε, από πολλές πλευρές όλου του πολιτικού και του θεωρητικού φάσματος, είχε υποστηριχθεί ότι η γιουγκοσλαβική κρίση ήταν αποτέλεσμα εσωτερικών αντιθέσεων και ιδιαίτερα της περίπου αυτοφυούς ανάδυσης τοπικών εθνικισμών και δεν έπαιζαν κανένα ρόλο ξένες μεγάλες δυνάμεις. Στις πιο φαιδρές εκδοχές μάλιστα αυτής της προσέγγισης περίπου υποστηριζόταν ότι οι ξένες δυνάμεις ενεπλάκησαν ακουσίως[1]. Είναι σαφές ότι η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ έπληξε σοβαρά όλες αυτές τις αντιλήψεις με τον ρητό αλλά και ταυτόχρονα ειρωνικό τρόπο που σοβαρά ιστορικά γεγονότα απαξιώνουν περίπου εν ριπή οφθαλμού μέχρι πρότινος κραταιές θεωρίες.

Αποδέσμευση από την ΕΕ: κρίσιμη προϋπόθεση για το άνοιγμα μιας διαδικασίας σοσιαλιστικής μετάβασης στη χώρα μας

Σταύρος Δ. Μαυρουδέας

Τμήμα Οικονομικών

Παν. Μακεδονίας

ΟΥΤΟΠΙΑ

Η Ελλάδα και η «ευρωπαϊκή ενοποίηση»

Η στάση απέναντι στην ΕΟΚ (παλιότερα) και στην ΕΕ (σήμερα) αποτελεί κυριολεκτικά την διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δυνάμεων που περιορίζονται στα όρια της αστικής στρατηγικής και αυτών που επιδιώκουν να την ανατρέψουν. Το κριτήριο αυτό έχει σημαδέψει όλη την μεταπολιτευτική περίοδο και σήμερα είναι περισσότερο επίκαιρο παρά ποτέ.