Ειρωνείες

του Σπύρου Μαρκέτου

Η πολυπόθητη απελευθέρωση από το ευρώ πλησιάζει μετά την εκλογική συντριβή των τριών χουντικών κομμάτων. Καλώντας να κυβερνήσει μόνος του ο Σύριζα, ο εκπρόσωπος των βιομηχάνων Δασκαλόπουλος έδειξε πως ένα σημαντικό κομμάτι του πλέγματος εξουσίας έχει πλέον αποδεχτεί το μοιραίο, και κύριο μέλημά τους είναι τώρα να φορτώσουν την ευθύνη στην αριστερά ώστε, κρύβοντας τον δικό τους ρόλο στην καταστροφή που ζούμε, κατόπιν να παραστήσουν τους τιμητές. Τρέμουν προπαντός μη σκάσει στα δικά τους χέρια το κανόνι του ευρώ.

Μια νέα ιστορική περίοδος άνοιξε την περασμένη Κυριακή. Με την ψήφο τους οι λαοί της Ελλάδας και της Γαλλίας, και πιθανότατα μεθαύριο και ο ιρλανδικός με το δημοψήφισμά του, έδειξαν πως η στοιχειώδης δημοκρατία συγκρούεται πλέον με την ανάγκη του καπιταλιστικού συστήματος να εγκαινιάσει έναν νέο κύκλο συσσώρευσης στηριγμένο στην υπερεκμετάλλευση. Αμφισβητούν δηλαδή έμπρακτα τις καταστατικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωζώνης. Ακόμη πιο δραματικές νότες προσθέτει η αβέβαιης έκβασης κοινωνική επανάσταση που εκτυλίσσεται ταυτόχρονα στο κέντρο του αραβικού κόσμου, την Αίγυπτο. Ο κόσμος μας του χρόνου τέτοιον καιρό, ή ίσως και το ερχόμενο καλοκαίρι, θα είναι πολύ διαφορετικός από τον σημερινό.

Το κεντρικό επίδικο των ημερών, η μοίρα του ευρώ, διαγράφεται ολοένα καθαρότερα κάθε μέρα που περνά. Η αρρώστια του δεν κρύβεται πια, αλλά οι γιατροί διαφωνούν για τη μέθοδο σωτηρίας. Κάποιοι προτείνουν ακρωτηριασμό. Οι εκπρόσωποι των τραπεζιτών, έλληνες και ξένοι, εκλεγμένοι και ανεξέλεγκτοι, δηλώνουν ωμά πλέον ότι το ηχηρό όχι του ελληνικού λαού στο μνημόνιο επάγεται έξοδο από το ευρώ. «Οι χώρες της ευρωζώνης δεν πρέπει να απομακρυνθούν από την πορεία μεταρρυθμίσεων, ειδάλλως δεν θα ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των αγορών», ωρύεται ο υπουργός Οικονομικών της Μέρκελ. «Είμαι πεπεισμένος πως θα κερδίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη των αγορών απέναντι στην ευρωζώνη ως σύνολο. Αλλά αυτό προϋποθέτει πως όσα έχουμε συμφωνήσει θα εφαρμοστούν βήμα βήμα και με συνέχεια». Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δηλώνει, με άλλα λόγια, πως την ευρωζώνη κυβερνούν οι διαβόητες αυτές «αγορές», ή αλλιώς τραπεζίτες, και οι λαοί απαγορεύεται να ψηφίζουν ενάντια στη δικτατορία τους.

Διαφορετική ανάγνωση των πραγμάτων κάνει ο Αλέξης Τσίπρας, που ονειρεύεται μια εναλλακτική πολιτική εντός του ευρώ. Στις δηλώσεις του μετά τη λήψη της διερευνητικής εντολής ζητά μια αριστερή κυβέρνηση, η οποία θ’ απαλλάξει τη χώρα από τα μνημόνια. Έχει διδαχτεί από το πάθημα άλλων: αν τα χουντικά κόμματα έχασαν με την αυταρχική και ληστρική τους πολιτική τρία εκατομμύρια ψήφους μέσα σε τριάντα μήνες, καλύτερα να μην επιχειρήσει και ο Σύριζα παρόμοιες κυβιστήσεις. Πρέπει λοιπόν να προωθήσει τη φιλολαϊκή μεταρρύθμιση που υποσχέθηκε προεκλογικά. Συνάμα, ο αρχηγός του Συνασπισμού εκτιμά πως μια τέτοια κυβέρνηση μπορεί και πρέπει να μας κρατήσει στην ευρωζώνη.

Είναι αβέβαιο αν ο Τσίπρας καταλαβαίνει με ποιές δυνάμεις έχει να συγκρουστεί. Ίσως θεωρεί, πιστεύοντας τις ρητορείες περί Ευρώπης των λαών, ότι ο ίδιος κινείται μέσα στο πραγματικό της πνεύμα όταν επικαλείται μια «ευρωπαϊκή διέξοδο από την κρίση», ενώ αντίθετα ο Σόιμπλε και όλοι εκείνοι που πράγματι μας κυβερνούν το έχουνε κατά κάποιον τρόπο παρεξηγήσει. Σε τέτοιες ημέρες διεθνούς πολιτικής ρευστότητας, κι ενώ ακούγεται ολοένα πιο βοερά ο επιθανάτιος ρόγχος του ευρώ, ίσως πιστέψουν στο ίδιο μαγικό γιατροσόφι και άλλοι απελπισμένοι συγγενείς.

Το ζήτημα πάντως δεν είναι αν ο Τσίπρας καταλαβαίνει καλύτερα από τον Σόιμπλε τι σημαίνει ευρώ. Είναι ότι προτείνοντας μια κυβέρνηση της αριστεράς που θ’ αναδιαπραγματευτεί, φαντάζεται, τα μνημόνια, εκφράζει σήμερα τη θέληση του ελληνικού λαού γι’ ανατροπή της μνημονιακής δικτατορίας. Αν κρατήσει εδώ σταθερή στάση, αν πράγματι επιμείνει στο σύνθημα του Συνασπισμού, «Καμία θυσία για το ευρώ», και τούτο είναι ένα μεγάλο ‘αν’, τότε η δυναμική των πραγμάτων μάλλον θα τον κάνει, όταν τεθεί επιτακτικά το δίλημμα δημοκρατία ή ευρώ, ν’ απαντήσει ‘δημοκρατία’.

Πιστεύω ότι η αντικαπιταλιστική αριστερά, κρατώντας την αυτοτέλεια και τη χωριστή φωνή της, θα πρέπει να τον ενισχύσει όσο αυτός δείχνει διάθεση να συγκρουστεί με τους ευρωκράτες. Θα πρέπει δηλαδή να του προσφέρουμε κριτική στήριξη, έστω και αν διαφωνούμε μαζί του για τη φύση του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και μολονότι γνωρίζουμε ότι καμιά αναδιαπραγμάτευση των μνημόνιων δεν θα φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα. Έτσι αφενός στερεώνουμε τη συγκρουσιακή του διάθεση και αφετέρου μένουμε αξιόπιστοι στα μάτια του λαού, πράγμα αδύνατο αν εμείς σταθούμε παράμερα την ώρα που εκείνος θα συγκρούεται. Αν καταγγέλλουμε τον Τσίπρα ενόσο εκείνος εκφράζει τις ελπίδες του λαού, λίγοι θα πάρουν στα σοβαρά τις διαμαρτυρίες μας αν τυχόν εκείνος αύριο αλλάξει ρότα. Κι επίσης θα δυσκολέψουν οι προσπάθειές μας για μαζική κινητοποίηση, το βασικό πολιτικό μας μέσο, που αποτελεί και την καλύτερη εγγύηση ότι η κυβέρνηση, όποιος και αν είναι επικεφαλής της, θα πάψει να κάνει τα θελήματα των τραπεζιτών. Δεν πρέπει με κανέναν τρόπο, στις δύσκολες ημέρες που έρχονται, να κατηγορηθούμε για μικρόψυχες εμμονές ή διάσπαση της αριστεράς, όπως το ΚΚΕ.

Ο ελληνικός λαός έχει ήδη κερδίσει δυο μεγάλες νίκες, νίκες στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό. Πρώτα πρώτα ανάγκασε τη χούντα να προκηρύξει εκλογές, επειδή δεν μπορούσε να κυβερνήσει άλλο μόνη της, κι έπειτα τσάκισε στις 7 Μάη τα κόμματα που την στήριξαν. Το πάγωμα αντικαταστάθηκε από την ελπίδα, και η ελπίδα των πολλών μπορεί γρήγορα να γίνει δράση. Αυτήν τη δυναμική, στην οποία συντελέσαμε σημαντικά, πρέπει να φυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού, και να την ενισχύσουμε όσο περισσότερο μπορούμε. Ναι, θα προτιμούσαμε ο λαός να έβλεπε καθαρότερα τα πράγματα, και η ηγεσία της αριστεράς να μην ονειρευόταν τον τετραγωνισμό του κύκλου, δηλαδή κατάργηση των μνημόνιων και συνάμα παραμονή στο ευρώ. Δυστυχώς όμως στην ιστορία συνήθως έχουμε να δράσουμε μέσα σε τέτοιες θολές καταστάσεις.

Στην ιστορία, επίσης, αφθονούν οι ειρωνικές αντιστροφές. Ο Παπαδήμος, ως λίγες ώρες προτού πρωθυπουργοποιηθεί, εξηγούσε γιατί ένα ‘κούρεμα’ θα ήταν καταστροφή για τους καταθέτες, την Ευρώπη και τον ίδιο τον πολιτισμό, αλλά τελικά το ανέλαβε ο ίδιος, ώστε τουλάχιστον να γλυτώσει τις τράπεζες από το ‘κούρεμα με την ψιλή’. Ίσως σήμερα κανείς να μην είναι τόσο επικίνδυνος για το ευρώ όσο οι οπαδοί του, που θέλουνε να το μεταρρυθμίσουν. Θα ήταν η υπέρτατη ειρωνεία αν οι διαπρύσιοι υποστηρικτές του ευρώ στην αριστερά έβγαζαν τη χώρα από την ευρωζώνη, όπως μοιάζει να περιμένει ο Δασκαλόπουλος, και μάλιστα ξήλωναν άθελά τους και το ίδιο το κοινό νόμισμα των τραπεζιτών. Οπότε και ο οικονομολόγος εκείνος που βεβαίωνε ότι «με όλη την φιλολογία περί χρέους, ελλειμμάτων και πιστωτών χάνεται το ταξικώς ουσιώδες», θα μας διευκρινίζει ότι όλα αυτά τα έλεγε απλώς για ν’ αποκοιμίσει τους τραπεζίτες.

Η έξοδος από το ευρώ έρχεται σύντομα. Χωρίς τη θέληση της κυβέρνησης, είτε κυβερνά η αριστερά είτε η δεξιά. Καλύτερο όμως είναι, νομίζω, να έρθει με μια κυβέρνηση της αριστεράς. Όχι μόνο γιατί με αριστερή κυβέρνηση θα διευκολυνθεί η μαζική κινητοποίηση, και τελικά η μετάβαση θα είναι μάλλον και πιο αναίμακτη. Κι επειδή την οικονομική μεγέθυνση που θ’ ακολουθήσει θα την πιστωθεί η αριστερά και όχι η δεξιά. Αλλά και γιατί έτσι μπορούν να ενεργοποιηθούν ευκολότερα αντισταθμιστικοί μηχανισμοί υπέρ του λαού, και συνάμα θ’ αδρανοποιηθούν ευκολότερα οι φασίστες που περιμένουν τη συγκατάνευση των κυβερνώντων για να εξαπολυθούν εναντίον μας.