Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών και ιδιοκτησιακό καθεστώς

Ημερομηνία δημοσίευσης: 16/11/2012

Της Κερασίνας Ραυτοπούλου

Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των τραπεζιτών, οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας προκάλεσαν την οικονομική κρίση στην Ελλάδα και αναπόφευκτα και τα προβλήματα στις τράπεζες, επομένως πρέπει το Ελληνικό Δημόσιο να επωμιστεί το βάρος, που του αναλογεί

Οι τράπεζες πρόκειται να ανακεφαλαιοποιηθούν, δηλαδή να χρηματοδοτηθούν με το ποσό των 50 δισ., μέσω του ΤΧΣ. Αυτό θα μεταβάλλει τη μετοχική σύνθεση των τραπεζών υπέρ του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που θα είναι ο ιδιοκτήτης των κοινών μετοχών μετά ψήφου, που θα εκδοθούν. Με δεδομένο ότι η καθαρή θέση των ορισμένων τραπεζών είναι αρνητική και για τις υπόλοιπες οριακά θετική, οι παλαιές μετοχές θα εξανεμιστούν και ο νέος μέτοχος. δηλαδή το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, θα αποκτήσει μέσω της αύξησης κεφαλαίου σχεδόν το 70% του μετοχικού κεφαλαίου και σε ορισμένες περιπτώσεις πάνω από αυτό το ποσοστό, δηλαδή την απόλυτη πλειοψηφία των τραπεζών.

Το τελευταίο διάστημα έχει ακουστεί επανειλημμένα από κυβερνητικές πηγές (Στουρνάρας) αλλά και από τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος η άποψη ότι οι τράπεζες, που θα ανακεφαλαιοποιηθούν, μέσω του ΤΧΣ, για να αποκτήσουν κεφαλαιακή επάρκεια, θα είναι κρατικές.

Είναι όμως αλήθεια αυτό;

Η απάντηση είναι ότι το Ελληνικό Δημόσιο απλά αναλαμβάνει το βάρος χρηματοδότησης των πιστωτικών ιδρυμάτων, χωρίς να αποκτά κανένα προνόμιο ή τις ανάλογες μετοχές τους και χωρίς να έχει κανένα έλεγχο στη διοίκηση των τραπεζών, που θα ανακεφαλαιοποιηθούν με επιβάρυνση των Ελλήνων φορολογουμένων. Όλα θα ανήκουν στο ΤΧΣ.

Η ίδρυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας προβλέπονταν στο πρώτο Μνημόνιο μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της τρόικας (Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου) και έγινε το φθινόπωρο του 2010.

Όλοι, ακόμη και ο Αλμούνια, χαιρέτισαν με ανακούφιση την ίδρυσή του γιατί θα εξασφάλιζε την χρηματοδότηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, που λόγω οικονομικής κρίσης, κινδύνευε να βρεθεί χωρίς τα αναγκαία κεφάλαια με αποτέλεσμα την κατάρρευση και την απώλεια των καταθέσεων.

Εδώ δημιουργήθηκε η πρώτη παρανόηση:

Τα αναγκαία κεφάλαια για τη διάσωση του τραπεζικού συστήματος δεν μας τα χαρίζει η τρόικα. Εξασφαλίζονται με επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου με δανεισμό από την τρόικα και αποδίδονται στις τράπεζες μέσω του ΤΧΣ. Δηλαδή όλες οι αδυναμίες των τραπεζών να αντιμετωπίσουν την κρίση μεταφέρονται στους Έλληνες φορολογούμενους. Μέχρις εδώ υπάρχει μια λογική εξήγηση επειδή, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των τραπεζιτών, οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας προκάλεσαν την οικονομική κρίση στην Ελλάδα και αναπόφευκτα και τα προβλήματα στις τράπεζες, επομένως πρέπει το Ελληνικό Δημόσιο να επωμιστεί το βάρος, που του αναλογεί.

Ας ξεπεράσουμε την ιδιαίτερη προνομιακή μεταχείριση των τραπεζών που κρύβεται στην εξήγηση αυτή και ας δούμε τις άλλες πτυχές αυτής της λογικής: Κατ’ αρχήν, όταν υπάρχει χρηματοδότηση μιας επιχείρησης και μάλιστα στο μετοχικό της κεφάλαιο, συνοδεύεται απαραίτητα από την απόκτηση ανάλογου αριθμού μετοχών της επιχείρησης ή, στην προκειμένη περίπτωση, της τράπεζας.

Σύμφωνα όμως με τα δεδομένα μέχρι σήμερα, το Ελληνικό Δημόσιο δεν αποκτά κανένα προνόμιο ή τις ανάλογες μετοχές τους. Όλα αυτά μεταβιβάζονται στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και όχι στο Ελληνικό Δημόσιο.

Θα προκύψει (πολύ σωστά) το εύλογο συμπέρασμα ότι το ΤΧΣ ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο και κατά συνέπεια οι τράπεζες που χρηματοδοτούνται μέσω του ΤΧΣ είναι κρατικές. Αυτό άλλωστε είναι και ο ισχυρισμός του υπουργού Στουρνάρα, αλλά και του Προβόπουλου.

Είναι έτσι όμως;

Ο ιδρυτικός νόμος του ΤΧΣ (ν. 3864) αναφέρει στο 1ο άρθρο του: “Το Ταμείο δεν ανήκει στο δημόσιο τομέα, διαθέτει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, λειτουργεί αμιγώς κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Ο αμιγώς ιδιωτικός χαρακτήρας του Ταμείου δεν αναιρείται ούτε από την κάλυψη του συνόλου του κεφαλαίου του από το Ελληνικό Δημόσιο, ούτε από την έκδοση των προβλεπόμενων αποφάσεων του υπουργού Οικονομικών.”

Τι σημαίνει αυτό με άλλα λόγια; Το Ελληνικό Δημόσιο και άρα οι Έλληνες φορολογούμενοι, που πληρώνουν, δεν έχουν κανένα δικαίωμα ούτε καν να ελέγχουν το Ταμείο και τα πεπραγμένα του. Για παράδειγμα η Τράπεζα της Ελλάδος, που έχει αυτοτέλεια ως εποπτική αρχή, τουλάχιστον υποχρεούται σε τακτές αναφορές, τις εκθέσεις του Διοικητή της προς το Ελληνικό Δημόσιο. Για το ΤΧΣ δεν προβλέπεται ούτε αυτό.

Η οικονομική αυτοτέλεια έχει την έννοια ότι τα έσοδα του Ταμείου δεν αποδίδονται στο Ελληνικό Δημόσιο, παρά το γεγονός ότι χρηματοδοτείται με επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου. Δηλαδή το Ελληνικό Δημόσιο δεν μπορεί να εισπράττει από τα έσοδα του Ταμείου ούτε και τους τόκους, που πρέπει να καταβάλει για το χρέος, που έχει δημιουργηθεί εις βάρος του, λόγω της εξασφάλισης των απαραίτητων κεφαλαίων του Ταμείου.

Με άλλα λόγια το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας νομικά περιβάλλεται με καθεστώς ενισχυμένης ανεξαρτησίας (τύπου Τράπεζας Ελλάδας). Μπορεί να χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Δημόσιο (που στη δική μας περίπτωση δανείζεται για να δώσει κεφάλαια στο ΤΧΣ) δεν ελέγχεται όμως από αυτό.

Οι μετοχές που εκδίδονται από τις τράπεζες, είτε κοινές, είτε προνομιούχες, με ή χωρίς ψήφο ανήκουν στο ΤΧΠΣ και όχι στο κράτος και κατά συνέπεια και η πλειοψηφία του μετοχικού τους κεφαλαίου. Με πρόσφατες τροποποιήσεις μάλιστα δόθηκε η ευχέρεια στο Ταμείο να μεταβιβάζει τις μετοχές αυτές, ενώ στον αρχικό νόμο υπήρχε απαγόρευση μεταβίβασης μετοχών. Θεωρήθηκε ότι έτσι δεν υπονομεύεται η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης και θα υπάρξει η δυνατότητα εσόδων από την διάθεση των μετοχών. Μια δεύτερη σκέψη, όμως, δημιουργεί την υπόνοια ότι καταργείται αυτή η απαγόρευση, ίσως για να δώσει το δικαίωμα στους παλαιούς μετόχους να αγοράζουν πιο φθηνά τις μετοχές τους από το ΤΧΣ σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή αποφασίσουν.

Αν προχωρήσουμε τώρα και στη διοίκηση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα διαπιστώσουμε ότι το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει λόγο ούτε και στον ορισμό διοίκησης του ΤΧΣ.

«Το ΤΧΣ διοικείται από το Γενικό Συμβούλιο που είναι 5μελές. Ο πρόεδρος και δύο μέλη του διορίζονται από τον υπουργό Οικονομικών μετά από έγκριση του Euro Working Group με θητεία 3 ετών. Τα άλλα δύο μέλη (που δεν είναι εκτελεστικά), είναι ένας εκπρόσωπος της Τράπεζας της Ελλάδος και ένας του υπουργείου Οικονομικών. Στις συνεδριάσεις καλούνται να συμμετέχουν χωρίς ψήφο ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ένας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.».

Κατά συνέπεια το υφιστάμενο πλαίσιο για το ΤΧΣ είναι απαγορευτικό για οποιαδήποτε παρέμβαση του Ελληνικού Δημοσίου στο τραπεζικό σύστημα και για την άσκηση οποιασδήποτε οικονομικής πολιτικής.

Ακόμη δεν προβλέπεται πουθενά ή ενεργή παρέμβαση του ΤΧΣ στον ορισμό διοικήσεων των τραπεζών και στη διαχείριση του ενεργητικού τους, ώστε να μπορεί να επηρεαστεί η πιστωτική πολιτική τους. Οι οριζόμενοι από το ΤΧΣ εκπρόσωποι στις τράπεζες έχουν περιορισμένα δικαιώματα και η μέχρι στιγμής πρακτική δείχνει ότι το Ταμείο ορίζει φιλικά προς τις τράπεζες άτομα.

Σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες, που έχουν διαρρεύσει, η τρόικα πρόκειται να διορίζει δικούς της εκπροσώπους στις διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών και μάλιστα προκρίνεται αρχικά η λύση των εταιριών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των τραπεζών.

Θα ήταν πολύ καλύτερα αν, μέσα στις πολλές τροπολογίες, που έχουν ψηφιστεί για το ΤΧΣ και για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, είχαν συμπεριλάβει και διατάξεις για:

* τον έλεγχο και την παρακολούθηση της λειτουργίας του ΤΧΣ από το Ελληνικό Δημόσιο,

* καταβολή εξισωτικού τέλους στο Ελληνικό Δημόσιο από κάθε τράπεζα που ανακεφαλαιοποιείται, έτσι ώστε να καλύπτεται το επιτοκιακό κόστος εξυπηρέτησης των 50 δισ. του τραπεζικού πακέτου, ορισμό επιτρόπων στις τράπεζες, έτσι ώστε να προτείνονται από ΤΧΣ, αλλά να απαιτείται η έγκρισή τους από τη Βουλή με ενισχυμένη πλειοψηφία 2/3 για να αποφεύγεται να ορίζονται με κομματικά κριτήρια

* δικαίωμα ΒΕΤΟ για σειρά σημαντικών θεμάτων (αμοιβές στελεχών, εξαγορές, συγχωνεύσεις, απολύσεις κ.λπ.) από τον εκπρόσωπο του υπουργείου στις τράπεζες - επίτροπο.

Αυτά θα ήταν εύλογα σε οποιαδήποτε κυβέρνηση είχε ως προτεραιότητα το συμφέρον του ελληνικού λαού και όχι τα συμφέροντα των τραπεζιτών, που έχουν την απαίτηση να διατηρήσουν το management των τραπεζών τους χωρίς να καταβάλλουν την ελάχιστη συμμετοχή σε μετρητά, αλλά και χωρίς να ελέγχονται από κανένα κρατικό μηχανισμό.

Η τρόικα άλλωστε έχει εκφραστεί με κάθε τρόπο ότι δεν επιθυμεί την εμπλοκή του Ελληνικού Δημοσίου στο τραπεζικό σύστημα όχι γιατί είναι κατά της κρατικής συμμετοχής στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (άλλωστε η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα είναι κρατική, όπως επίσης και η ισπανική), αλλά γιατί θεωρεί ότι η ελληνική κρατική συμμετοχή είναι καταστροφική σε οποιαδήποτε επιχείρηση πολύ περισσότερο σε τράπεζα. Εξού και οι εκτεταμένες «αποκρατικοποιήσεις» που απαιτεί με επιμονή.