Διαγραφή χρέους και ανατροπή της λιτότητας

του Γιάννη Τόλιου

Ημερομηνία: 29/11/2012

Από τη συνάντηση των κινημάτων ΕΛΕ στις Βρυξέλλες.

Mε πρωτοβουλία της διεθνούς οργάνωσης CADTΜ για τη διαγραφή του χρέους των χωρών του τρίτου κόσμου, πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, 20-22 Νοέμβρη ’12, συνάντηση των «Πρωτοβουλιών» και «κινημάτων» για τον έλεγχο και τη διαγραφή του χρέους, με εκπροσώπους από χώρες της ΕΕ κυρίως του ευρωπαϊκού νότου, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Αντικείμενο της συνάντησης ήταν η ανταλλαγή εμπειριών τόσο στο επίπεδο της νομικής θεμελίωσης άρνησης πληρωμής του χρέους με βάση το διεθνές δίκαιο, όσο και στο πεδίο των κινηματικών δράσεων για έλεγχο του με συγκρότηση «επιτροπών λογιστικού ελέγχου» (ΕΛΕ) και διαγραφής του.

Αθέτηση πληρωμών χρέους με επίκληση του διεθνούς δικαίου

Από πλευράς νομικής θεμελίωσης στη σύσκεψη τονίστηκε ότι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, εκτός από την επίκληση της «κατάστασης ανάγκης» για αναστολή πληρωμών του χρέους που υιοθετεί η νομική επιτροπή του ΟΗΕ, υπάρχει και η έννοια του «απεχθούς χρέους» (βαρύ, επονείδιστο, αθέμιτο, μη νόμιμο και παράνομο). Στο τελευταίο εντάσσονται όλα γενικά τα χρέη που είναι σε βάρος ενός λαού, για τα οποία δεν υπήρξε συναίνεσή του, γεγονός που το γνώριζαν οι πιστωτές. Ειδικότερα στην ευρεία έννοια του όρου κατατάσσονται όλα τα δάνεια ή μορφές δανεισμού που παραβιάζουν βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου (όπως η τοκογλυφία, άδικος πλουτισμός, δόλος, υπερβολικό κόστος δανεισμού, κατάχρηση δικαιώματος, κά), που απορρέουν από τη «Χάρτα του ΟΗΕ», την «Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», τη «Διεθνή Σύμβαση για τα Πολιτικά Δικαιώματα», τη «Σύμβαση για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα», τη «Διακήρυξη για το Δικαίωμα στην Ανάπτυξη», τη «Συνθήκη της Βιέννης που διέπει το δίκαιο των διεθνών συμβάσεων», κ.ά.

Τα δάνεια της «τρόϊκας» απεχθές χρέος

Στην περίπτωση της Ελλάδα παρ’ ότι τις τελευταίες δεκαετίες οι κυβερνήσεις ήταν εκλεγμένες, σε πολλές περιπτώσεις παραχάραξαν τη λαϊκή εντολή και κατέφυγαν σε μη νόμιμες ενέργειες κατά το δανεισμό ή χρήση δανείων (φαινόμενα διαφθοράς, προσωπικού πλουτισμού, δόλιες πράξεις, υπερτιμολογήσεις κρατικών προμηθειών και δημοσίων έργων, αγορά οπλικών συστημάτων με αδιαφανείς διαδικασίες, δανεισμός κρατικών τραπεζών με σκανδαλώδης όρους ή ιδιωτικών τραπεζών με κρατική εγγύηση, κά). Εκτός από τις αντιλαϊκές πολιτικές δημοσιονομικές διαχείρισης των ελληνικών κυβερνήσεων, η αύξηση του χρέους τα τελευταία χρόνια, συνδέεται και με τις δανειακές συμβάσεις της «τρόϊκα» (ΕΕ-ΔΝΤ-ΕΚΤ). Οι όροι δανεισμού ήταν επαχθείς (επιτόκια γύρω στο 4% όταν η ΕΚΤ δανείζει τις τράπεζες με 1% και μικρός ορίζοντας αποπληρωμής), ενώ τα Μνημόνια αντί για βελτίωση επιδείνωσαν την κρίση και επέφεραν πτώση του ΑΕΠ (στο 2009-12 έφθασε 20% ή 50 δις €, ενώ η ανεργία 25%), με αποτέλεσμα επιδείνωση της σχέσης χρέους προς ΑΕΠ (από 261 δις € το 2008 ή 110% του ΑΕΠ, ανέβηκε σε 355 δις το 2011 ή 170%, ενώ μετά από το μικρό «κούρεμα» του PSI μειώθηκε το 2012 στα 340 δις ή 175% του ΑΕΠ. Το 2013 προβλέπεται να ανέβει σε 359 δις € (ή 186,5%) και το 2016 στα 411 δις (ή 220% του ΑΕΠ).! 

Εκτός των παραπάνω οι δεσμεύσεις που επιβάλλουν τα δάνεια της «τρόϊκας» τα κατατάσσουν στην κατηγορία του «απεχθούς» χρέους, διότι παραβιάζουν το Ελληνικό Σύνταγμα, Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας, το «Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ» και πολλές άλλες διεθνείς συμβάσεις, ενώ καταργούν ουσιαστικά την εθνική και λαϊκή κυριαρχία (εφαρμογή αγγλικού δικαίου, παραίτηση «από κάθε ασυλία» στη δημόσια περιουσία, επιβολή ξένων επιτρόπων στα υπουργεία, κά).

Επίσης με το νέο «Μνημόνιο» προωθείται η ιδιωτικοποίηση με αδιαφανείς όρους όλων των δημοσίων επιχειρήσεων μεταξύ αυτών και «κοινής ωφέλειας» σε αντίθεση με ρυθμίσεις του Συντάγματος (άρθρο 106), καθώς και πρωτοφανείς περικοπές μισθών, συντάξεων, κοινωνικών δαπανών και επιδομάτων σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες (άρθρο 21), τα οποία οδηγούν σε χρεοκοπία και φτωχοποίηση ευρύτερες κατηγορίες του ελληνικού λαού. Κατά συνέπεια έχοντας ως αφετηρία τη βασική αρχή του δικαίου ότι «η σωτηρία του λαού υπεράνω όλων», η διαγραφή του χρέους ή τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους του, είτε με επίκληση της «κατάστασης ανάγκης» είτε του «απεχθούς χρέους», είναι όχι μόνο θεμιτή αλλά και αναγκαία προϋπόθεση επιβίωσης του ελληνικού λαού.

Η συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ)

Ωστόσο η διαγραφή του «απεχθούς» χρέους δεν μπορεί  πρακτικά να στεφθεί με επιτυχία, χωρίς τη συγκρότηση «Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου» με αποφασιστικές αρμοδιότητες, κάτι που προϋποθέτει κυβέρνηση με πολιτική βούληση για έλεγχο και διαγραφή του χρέους. Όμως ούτε οι προηγούμενες ούτε η σημερινή κυβέρνηση διαθέτει αυτή τη βούληση. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ταχθεί κατ’ αρχήν υπέρ της συγκρότησης ΕΛΕ. Μέχρι ο ελληνικός λαός να του αναθέσει τη διακυβέρνηση, μπορεί να προχωρήσει στη συγκρότηση του βασικού πυρήνα της ΕΛΕ («σκιώδης ΕΛΕ») στηριζόμενος στην εμπειρία και το δυναμικό της «Πρωτοβουλίας» για δημιουργία ΕΛΕ και να αρχίσει άμεσα ενέργειες ελέγχου και τεκμηρίωσης του «απεχθούς χρέους» σε όλες τις μορφές του δημόσιου δανεισμού, αξιοποιώντας και τις δυνατότητες που προσφέρει ο κοινοβουλευτικός έλεγχος. Η αποκάλυψη παρανομιών και χαριστικών ρυθμίσεων μπορούν να ενεργοποιήσουν τις δικαστικές αρχές στη διεξαγωγή ειδικής έρευνας και τον εντοπισμό εστιών ύπαρξης απεχθούς χρέους. Ιδιαίτερα πρέπει να χυθεί άπλετο φως στα σκάνδαλα χρηματισμού κυβερνητικών και υπηρεσιακών παραγόντων αγοράς κρατικών προμηθειών και δημοσίων συμβάσεων, η αποκάλυψη λίστας υψηλών καταθέσεων πολιτικών προσώπων και επιχειρηματιών σε ξένες τράπεζες συνδεδεμένες με «μαύρο χρήμα» και φοροδιαφυγή, κά, τα οποία συμβάλλουν στη συνειδητοποίηση ότι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές και το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα «εν τέλει» είναι η βαθύτερη αιτία του χρέους και ότι οι πολιτικές λιτότητας δεν είναι ούτε «μονόδρομος» ούτε και λύση αντιμετώπισης τους, αλλά ότι υπάρχει εναλλακτική πολιτική προοδευτικής εξόδου που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Η δράση της «Πρωτοβουλίας» για την ΕΛΕ

Η ως τώρα δράση της «Πρωτοβουλίας» για δημιουργία ΕΛΕ, ήταν πολύ σημαντική στην ανάδειξη της αναγκαιότητας και της δυνατότητας άρνησης πληρωμής του χρέους. Μέσα από εκδηλώσεις, κινηματικές δράσεις, ενημερωτικό υλικό, αρθρογραφία, κά, συνέβαλε στην ανάπτυξη του κινήματος αμφισβήτησης πληρωμής του χρέους και ακύρωσης του Μνημονίου. Τώρα χρειάζεται να ανοίξει τη «βεντάλια» των ζητημάτων δράσης, συνδέοντας το στόχο διαγραφής του χρέους με βασικά αιτήματα της εναλλακτικής πρότασης προοδευτικής εξόδου από την κρίση, όπως την εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, την παραγωγική ανασυγκρότηση, επιστροφή των ΔΕΚΟ στο δημόσιο και επέκταση τους σε στρατηγικούς τομείς, έλεγχος καρτέλ και ασυδοσίας πολυεθνικών, ριζικές αλλαγές στη δημοσιονομική διαχείριση ώστε να κλείσουν οι «μαύρες τρύπες» στα δημόσια έσοδα και δαπάνες, προστασία αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, ισότιμες οικονομικές σχέσεις με όλες τις χώρες κά. Τέλος μεγάλη σημασία έχει η δικτύωση της «Πρωτοβουλίας» με τα κινήματα «αντίστασης-αλληλεγγύης-ανατροπής» στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της ΕΕ, ιδιαίτερα με τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, για συνολική ανατροπής της πολιτικής των Μνημονίων, της λιτότητας και του αντιδραστικού οικοδομήματος της «ευρωζώνης» και το άνοιγμα του δρόμου στη σοσιαλιστική προοπτική.  

Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ οικονομικών επιστημών και μέλος της ΠΣΕ του ΣΥΡΙΖΑ- ΕΚΜ