Το δεύτερο πιάτο Για την είσοδο της Ισπανίας στο Μηχανισμό Στήριξης

Του Μάνου Αυγερίδη

«Θα παραδεχθώ ό,τι θέλετε, αλλά μόνο όταν μου εξηγήσετε, στη βάση του Ορθού Λόγου, τι στο διάβολο κάνετε στην Ισπανία;», έγραφε ο Γιάνης Βαρουφάκης πριν μερικές μέρες στο Hot Doc, περιγράφοντας πώς μια τεράστια και «παραδειγματική» οικονομία, χωρίς τις «χρόνιες παθογένειες» της ελληνικής, βρίσκεται σήμερα στα πρόθυρα της κατάρρευσης, χωρίς να μπορεί να διατυπωθεί η παραμικρή πειστική απάντηση για βιώσιμη αντιμετώπιση του προβλήματος, εντός του πλαισίου πάντα του «αυτονόητου» νεοφιλελεύθερου οικοδομήματος, που ξαφνικά μοιάζει περισσότερο με κινούμενη άμμο. Η ευρωπαϊκή βελόνα έχει κολλήσει στο τραγούδι της «λιτότητας» και ο σώζων εαυτόν σωθείτω. Δεν θα επικαλεστούμε ουτοπιστές, ανεύθυνους και λαϊκιστές (sic), παρά μόνο το νέο πρωτοσέλιδο του, υπεράνω υποψίας, Economist, όπου απεικονίζεται το καράβι της παγκόσμιας οικονομίας να οδεύει ολοταχώς προς τον πάτο της θάλασσας και μια φωνή από μέσα να ρωτά με αγωνία: «Κυρία Μέρκελ, μπορούμε να ξεκινήσουμε τις μηχανές τώρα, παρακαλώ;». 

Έπειτα από μια περίοδο αλλεπάλληλων πακέτων μέτρων λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεων, απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων και «δημοσιονομικής προσαρμογής» -μέτρα μνημονίου χωρίς μνημόνιο- από τη συντηρητική κυβέρνηση Ραχόι και με την υποστήριξη της Ευρώπης, η χώρα βυθίστηκε ακόμα πιο βαθιά στην ύφεση. Η περίπτωση της Ισπανίας, έτσι, καταδεικνύει με τον πλέον εύγλωττο τρόπο την πλήρη αποτυχία της στρατηγικής καρμπόν για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Όπως έχει γραφτεί και στο παρελθόν, δεν είναι μόνο ότι η συνταγή αυτή βυθίζει τις κοινωνίες στη φτώχεια και απειλεί τη δημοκρατία (αυτήν την υπάρχουσα μέχρι τις μέρες μας λειψή και άνιση αστική δημοκρατία), αλλά και ότι έχει τα αντίθετα ακριβώς αποτελέσματα από στους στόχους που η ίδια θέτει. Η μόνη -ανομολόγητη συνήθως, περισσότερο στο παρελθόν και λιγότερο πια- προοπτική που ακόμα προσφέρει, είναι η διασφάλιση των συμφερόντων των οικονομικών και πολιτικών ελίτ. Ακόμα κι έτσι, όμως, αρκεί αυτό και μόνο για λειτουργήσουν και να επιβιώσουν τα ευρωπαϊκά κράτη, και η ίδια πλέον η Ευρωπαϊκή Ένωση - έστω και με φτωχότερους λαούς, έστω και με τεράστιες θυσίες στο βιοτικό επίπεδο και την ζωή της κοινωνίας; 

***

Τα ποσοστά ανεργίας στην Ισπανία έπιασαν ιστορικό υψηλό τον Απρίλιο. Η κυβέρνηση της Καταλονίας ανακοίνωσε την προηγούμενη βδομάδα ότι χωρίς βοήθεια από τη Μαδρίτη η χρεοκοπία είναι βέβαιη στο τέλος του μήνα. Τώρα, η χώρα προσφεύγει σ’ αυτό που μέχρι χθες υποστήριζε ότι σίγουρα θα αποφύγει: στο δανεισμό από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης για τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού της τομέα. Η Ισπανία βρίσκεται στο σημείο μηδέν, γνώριμο πια στα καθ’ ημάς. Όλοι, τελικά, φαίνεται να συμφωνούν πως πρόκειται για τη νέα Ελλάδα. Με μια διαφορά: ότι οι συνέπειες από μια πιθανή κατάρρευση της τέταρτης μεγαλύτερης οικονομίας της ευρωζώνης θα είναι απολύτως καταστροφικές για την παγκόσμια οικονομία. Η ισπανική κυβέρνηση είδε τις πόρτες των περιβόητων Αγορών να κλείνουν οριστικά, είδε τις πιέσεις για ένταξή της στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης να πληθαίνουν και ζήτησε, ουσιαστικά, περίοδο χάριτος μισού μήνα ώστε να λάβει τις τελικές αποφάσεις για την επιχείριση ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών της. Εκείνων των ιδιωτικών τραπεζών που σε μεγάλο βαθμό ευθύνονται για την σημερινή κατάσταση, κερδοσκοπώντας, υπερχρεώνοντας το ισπανικό δημόσιο και οδηγώντας το στην πτώχευση. Την επόμενη μέρα προσέφυγε, λοιπόν, στον μηχανισμό. Την ίδια ώρα δε, πληθαίνουν και οι φωνές που υποστηρίζουν ότι η λύση δεν μπορεί παρά να είναι συνολική και ευρωπαϊκή. Προς ποια κατεύθυνση όμως;

Εστιάζοντας στην καθημερινότητα, όπως έκανε ο Alasdair Fotheringham στο ρεπορτάζ του για τον Independent, ερχόμαστε αντιμέτωποι, και πάλι, με γνώριμες εικόνες: Μια κοινωνία εξαρτημένη απ’ τη φούσκα των τραπεζικών δάνειων, οδηγείται σταδιακά στην απόγνωση τώρα που η κάνουλα αυτή έκλεισε. Άδεια καταστήματα, λουκέτα, αγοραστήρια χρυσού να ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια, πωλητήρια κολλημένα σε κινητά κι ακίνητα, άνθρωποι σε αναζήτηση δουλειάς επί μήνες, ζητιάνοι και άστεγοι, όλο και μεγαλύτερες ουρές στα δημόσια συσσίτια. Το χειρότερο; Ελάχιστοι ελπίζουν πλέον ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κάνουν στο μυαλό τους συγκρίσεις με τα χρόνια της δεκαετίας του 1950. Στις μεγάλες πόλεις η εικόνα διασώζεται από το πλήθος των τουριστών που συνεχίζουν να επισκέπτονται τη χώρα και να προσφέρουν ακόμα μια (ψευδαίσθηση;) ζωντάνιας και κίνησης. Παρόλα αυτά, η αίσθηση που έχει κανείς, ζώντας σε μια ισπανική πόλη, δεν είναι αυτή μιας ομοιογενούς κατάστασης κρίσης, αλλά μάλλον της έντασης των ταξικών αντιθέσεων. Πανάκριβα αυτοκίνητα, γεμάτα κλαμπ και πολυτελή εστιατόρια συνεχίζουν να υπάρχουν, όπως συνεχίζουν να υπάρχουν κι αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να τα πληρώνουν. Η κρίση, όπως συμβαίνει πάντα, δεν έκανε τους πάντες φτωχότερους.

Από την άλλη, οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων και των κινημάτων πολιτών, κυρίως των Ιndignados που επανεμφανίστηκαν πρόσφατα, κλιμακώθηκαν σε όλο το τελευταίο διάστημα: Με μεγάλες απεργίες, μαζικότατες πορείες και συγκεντρώσεις και καθημερινές δράσεις στις τράπεζες, τους χώρους δουλειάς, στα λιμάνια στις δημόσιες υπηρεσίες, τα πανεπιστήμια, τα σχολεία. Οι μεγάλες συνδικαλιστικές ενώσεις, αφήνοντας για λίγο τη λογική της συναίνεσης και το «μικρότερου κακού», έδειξαν τη δύναμή τους στην γενική απεργία της 29 Μαρτίου. Μια απεργία υποδειγματική, με δυναμική και μαζική περιφρούριση και καθολική συμμετοχή στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

Ασφαλώς, όταν η κοινωνία διεκδικεί, η καταστολή εντείνεται. Τόσο στη γενική απεργία όσο και στην τρέχουσες κινητοποιήσεις των ανθρακωρύχων στην Αστούριας, που διαμαρτύρονται για την περικοπή των επιδοτήσεων στον άνθρακα, είδαμε σφοδρές συγκρούσεις με την αστυνομία. Και έπεται συνέχεια. Το στοίχημα, νομίζω, είναι να κατορθώσουν οι δυνάμεις της κοινωνίας που αντιδρούν (και αντιδρούν δυναμικά) να συντονιστούν, τόσο μεταξύ τους όσο και με παραδείγματα από την πλούσια αναρχική και αριστερή παράδοση της χώρας. Η Αριστερά εδώ, όπως εκπροσωπείται αυτή τη στιγμή από την  Izquierda Unida, και όχι μόνο, έχει καθήκον να αναλάβει τα ινία αυτού του αγώνα. Να οργανωθεί και οργανώσει, να καθοδηγήσει και να καθοδηγηθεί, τόσο πανεθνικά όσο και στις εκφράσεις της στις αυτόνομες κοινότητες. 

Αν αυτό το σημείωμα γραφόταν μερικούς μήνες πριν, ίσως να έκλεινε λέγοντας ότι, ειδικά εμείς οι έλληνες (σχολιαστές και αναγνώστες), μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τη συνέχεια και στην περίπτωση της Ισπανίας. Σήμερα, και μετά τις εξελίξεις των τελευταίων μηνών στη χώρα μας, οφείλουμε μάλλον να είμαστε πιο επιφυλακτικοί για το όρια του δυνατού και του αδύνατου, της θετικής ή της αρνητικής εξέλιξης. Αλήθεια, μπορούμε να φανταστούμε τη συνέχεια;