The Guardian: H καθοδική κοινωνική κινητικότητα είναι πλέον πραγματικότητα

ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ 2/6/2012

του  ΖΙΓΚΜΟΥΝΤ ΜΠΑΟΥΜΑΝ

Κάθε γενιά έχει και το δικό της ποσοστό απόκληρων. Δεν συμβαίνει συχνά η δεινή κατάσταση στην οποία το να είναι κανείς απόκληρος να αφορά σε μια ολόκληρη γενιά. Όμως ακριβώς αυτό ενδέχεται να συμβαίνει τώρα στην Ευρώπη.

Μετά από αρκετές δεκαετίες αυξανόμενων προσδοκιών, αυτοί που εισέρχονται τώρα στην ενήλικη ζωή αντιμετωπίζουν την κατάρρευση των προσδοκιών τους -και μαζί όποια ελπίδα για μια ομαλή κατάβαση. Πλέον υπάρχει ένα σκοτεινό τούνελ πίσω από κάθε φως που τρεμοπαίζει και σβήνει σε μια προσπάθεια να τρυπήσει το σκοτάδι. Η προοπτική της μακροπρόθεσμης ανεργίας και τα μεγάλα διαστήματα "παλιοδουλειών" πολύ κατώτερων των ικανοτήτων και των προσδοκιών τους, χαρακτηρίζουν την πρώτη γενιά μετά τον πόλεμο που αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο καθοδικής κοινωνικής κινητικότητας.

Οι νέοι της γενιάς που μπαίνουν τώρα στη λεγόμενη "αγορά εργασίας" προετοιμάστηκαν να πιστεύουν πως σκοπός της ζωής τους είναι να ξεπεράσουν τις επιτυχημένες διαδρομές των γονιών τους και πως κάτι τέτοιο είναι μέσα στις ικανότητές τους. Όσο μακριά κι αν έφτασαν οι γονείς τους, εκείνοι θα μπορούν πάνε ακόμη πιο πέρα. Τίποτα δεν τους προετοίμασε για την άφιξη του σκληρού και αφιλόξενου κόσμου της απαξίωσης των αποτελεσμάτων, της αξίας που με κόπο κέρδισαν, της αστάθειας των θέσεων εργασίας και της εμμονής της ανεργίας, της παροδικότητας των προοπτικών και μιας μακράς διάρκειας ήττας, των θνησιγενών έργων και της απογοήτευσης και των ανύπαρκτων ευκαιριών. Όσο ψηλότερα στόχευαν τόσο πιο εξαπατημένοι και καταποντισμένοι θα νιώθουν.

Οι προηγούμενες δεκαετίες ήταν εποχές απεριόριστης ανάπτυξης οποιασδήποτε μορφής ανώτερης εκπαίδευσης και ατελείωτης αύξησης του αριθμού των φοιτητών. Ένα πανεπιστημιακό πτυχίο υποσχόταν χρυσές δουλειές, ευημερία και δόξα: ένας όγκος επιβραβεύσεων σταθερά αυξανόμενος για να ταιριάζει με τις σταθερά επεκτεινόμενες ορδές πτυχιούχων. Ένας πειρασμός στον οποίο δύσκολα αντιστέκεται κανείς. Τώρα, όμως, τα πλήθη των παρασυρμένων στον πειρασμό μετατρέπονται μαζικά σε πλήθη απογοητευμένων.

Ένα φανταχτερό πτυχίο από ένα φανταχτερό πανεπιστήμιο, αποτελούσε για χρόνια την καλύτερη επένδυση που θα μπορούσαν να κάνουν οι γονείς για το μέλλον των αγαπημένων παιδιών τους. Ή τουλάχιστον έτσι πιστευόταν. Αυτή η πεποίθηση πλέον καταρρέει. Η αγορά εργασίας για κατόχους πτυχίων ανώτατης εκπαίδευσης συρρικνώνεται -πιο γρήγορα ακόμη και από την αγορά για εκείνους που στερούνται πανεπιστημιακά διπλώματα. Στις μέρες μας κλειστές πόρτες δεν βρίσκουν μόνο εκείνοι που απέτυχαν να κάνουν την απαραίτητη προσπάθεια, - στην ίδια εν πολλοίς κατάσταση βρίσκονται και εκείνοι που έκαναν τα πάντα που θεωρούσαν απαραίτητα για την επιτυχία.

Η κοινωνική προώθηση μέσω της εκπαίδευσης περιγράφηκε με ζωηρά χρώματα στο όνομα της αξιοκρατίας, εξυπηρέτησε για δεκαετίας ως φύλλο συκής την απροκάλυπτη ανισότητα των ανθρώπινων προϋποθέσεων και προοπτικών: όσο τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα συσχετίζονταν με συμπαθή κοινωνικά οφέλη, οι άνθρωποι που αποτύγχαναν να σκαρφαλώσουν στη σκάλα της κοινωνίας είχαν να κατηγορήσουν μόνο τους εαυτούς τους -και μόνο στους ίδιους τους εαυτούς τους ξεφόρτωναν την πικρία και την οργή.

Το σοκ του νέου και ταχέως αυξανόμενου φαινομένου του άνεργου ή υποαπασχολούμενου απόφοιτου, που προκάλεσε έκρηξη στο όνειρο περί αξιοκρατίας επηρέασε όχι μόνο τη μειοψηφία που σκαρφάλωνε όλο ζήλο αλλά και μια ευρύτερη κατηγορία ανθρώπων που μέχρι πρότινος υπέφερε από την κακοτυχία του. Είναι δύσκολο να πούμε ποια από τις δύο χτυπημένες κατηγορίες θα προκαλέσει περισσότερη αναταραχή, αλλά μαζί διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Διαβάζοντας τη ζοφερή προειδοποίηση του William Cohan που δημοσιεύτηκε στους New York Times στις 16 Μαρτίου 2011, μπορείτε να φανταστείτε εκείνους στην κορυφή της κοινωνίας μας να νιώθουν αμηχανία: "Ένα μάθημα από την πρόσφατη εξέγερση στη Μέση Ανατολή, κυρίως στην Αίγυπτο, είναι πως μια ομάδα ανθρώπων υψηλής μόρφωσης που υποφέρει για καιρό από την υποαπασχόληση μπορεί να γίνει ο καταλύτης για μια καθυστερημένη κοινωνική αλλαγή".

Ο πολιτικός επιστήμονας, Louis Chauvel, σε άρθρο δημοσιευμένο στη Monde, επεσήμανε "οργή μέχρι και μίσος" ακόμη και ανάμεσα στους Γάλλους διαδηλωτές που αποφοίτησαν το 2010. Αναρωτήθηκε πόσο καιρό θα χρειαστεί ώστε να συνδυαστεί η μνησικακία των Γάλλων που βγαίνουν τώρα στη σύνταξη και απειλούνται από εκείνους που αποφοίτησαν το 2010 και που τους αρνούνται το δικαίωμα να βγουν στη σύνταξη. Αλλά να συνδυαστεί με τι θα πρέπει να ρωτήσουμε; Με έναν νέο πόλεμο μεταξύ γενεών; Με ένα νέο άλμα μαχητικότητας ακραίων στοιχείων που θα περιλαμβάνει καταπονημένους και αποθαρρυμένους επισφαλείς της μεσαίας τάξης; Ή με μια, πέραν των γενεών, συναίνεση σχετικά με το ότι ο κόσμος μας, που διακρίνεται για την τάση του να χρησιμοποιεί την υποκρισία ως όπλου επιβίωσης και για την καταβαράθρωση των ελπίδων, δεν είναι πλέον βιώσιμος και χρειάζεται ανακαίνιση, η οποία έχει εγκληματικά καθυστερήσει;

(Μετάφραση: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑΜΑΛΗ)