Η παγκόσμια σημασία της Ελλάδας

Κυριακή, 10 Ιουνίου 2012 08:12

Του Στάθη Γουργουρή*.

Έχει μεγάλο βαθμό πειστικότητας το επιχείρημα ότι η εγκαθίδρυση της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης πήγε χέρι-χέρι με την αποδυνάμωση και εξασθένηση της κυριαρχίας του κράτους. Βλέπουμε ένα ευρύ φαινόμενο εκλεγμένων κυβερνήσεων, είτε να μην μπορούν να καταπολεμήσουν τις επιδρομές της αγοράς (όντας συχνά στο έλεος των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, λες και τα έθνη είναι εταιρείες) ή να αγοράζονται απευθείας από ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους (ο σκανδαλώδης νόμος Citizens United των Ηνωμένων Πολιτών που έχει συσταθεί από το αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο είναι η πιο οδυνηρή υλοποίηση αυτού του φαινομένου). Χωρίς αμφιβολία, η συνθηκολόγηση των κυβερνήσεων έχει καταστεί δυνατή από τη σιωπηρή συγκατάθεση της πλειοψηφίας του πληθυσμού, η οποία ξεπουλήθηκε (με περισσότερους από έναν τρόπους) στο άπιαστο όνειρο της οικονομικής ευημερίας και της καταναλωτικής άνεσης.

Αλλά, καθώς διεθνείς τραπεζίτες και χρηματιστές έφτασαν στα όρια σε ένα αδυσώπητο αγώνα απληστίας για συσσώρευση κεφαλαίου, ο πραγματικός πλούτος με συνοπτικές διαδικασίες αφαιρέθηκε από τα νοικοκυριά σε όλα τα επίπεδα, σπίτια χάθηκαν, καταθέσεις και λογαριασμοί συνταξιοδότησης εξανεμίστηκαν, και το ανυπέρβλητο χρέος έγινε η νέα οικονομία. Όλο αυτό το διάστημα, οι παγκόσμιοι όμιλοι συνεχίζουν να αποκομίζουν κέρδη ρεκόρ και τα ηγετικά στελέχη των τραπεζών και των εταιρειών συνεχίζουν να ανταμείβονται με όλο και υψηλότερα μπόνους, ως κυρίαρχα εμπορευόμενοι το χρέος. Με αυτήν την έννοια η επενδυτική τραπεζική γίνεται ξεκάθαρη ληστεία, και κανείς δεν μπορεί παρά να απολαύσει το λαμπρό στίχο που ο Μπέρτολτ Μπρεχτ χαρίζει στον Mack the Knife στην Όπερα της Πεντάρας: «Τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας σε σχέση με την ίδρυση μιας τράπεζας!». Η σαρδόνια δήλωση του Mackie εξηγεί την πεμπτουσία της αρχής του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού: οι τράπεζες έχουν το ελεύθερο να παίζουν με τις καταθέσεις ταμιευτηρίου ή τις υποθηκευμένες ιδιοκτησίες των ανθρώπων, αλλά ενώ διατηρούν τα κέρδη δισεκατομμυρίων για τον εαυτό τους, φορτώνουν τους ανθρώπους με τα δισεκατομμύρια των ζημιών από τα αλόγιστα ρίσκα τους. Τα προγράμματα λιτότητας δεν είναι τότε ουσιαστικά παρά τρόποι για εξαργύρωση τέτοιων απωλειών, καθώς ολόκληρες χώρες σκλαβώνονται σε σχέσεις χρέους με τοκογλυφικές τιμές.

Τι θα συμβεί αν η Ελλάδα εγκαταλείψει το ευρώ;

Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα και μια μικρή οικονομία. Γι’ αυτό και επιλέχθηκε ως πειραματόζωο για αυτές τις τιμωρητικές νεοφιλελεύθερες διαταγές. Οι επιπτώσεις, από οικονομική άποψη, είναι αντίστοιχα μικρές. Αλλά οι λαοί της Ευρώπης ιδιαίτερα -μαζί με τους λαούς του κόσμου που παρακολουθούν- πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η ελληνική αντίσταση ενάντια στο να γίνει πειραματόζωο, έχει τεράστιες συνέπειες, διότι σχετίζεται με το μέλλον όλων. Εάν η Ελλάδα υποκύψει και αλυσοδεθεί με επιτυχία από τις εντολές του παγκόσμιου κεφαλαίου, θα έχει προκύψει μέσα στις γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα προηγούμενο που θα διαλύει την κυριαρχία της ίδιας της ΕΕ ως πολιτικό σχέδιο. Όπως και αν συμβεί, είτε με την πλήρη συνθηκολόγηση ή εκδίωξη, η δολοφονία της Ελλάδας είναι για την Ευρωπαϊκή Ένωση αυτοκτονία. Και μπορεί τα παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα να μην ενδιαφέρονται (και πράγματι είναι, παίρνοντας υπόψη τις πρόσφατες εξελίξεις, εντελώς αδιάφορα), αλλά οι λαοί σίγουρα νοιάζονται για το τι και ποιος καθορίζει το μέλλον τους, ειδικά όταν το μέλλον τους φαίνεται να βρίσκεται σε κίνδυνο. Το πρόσφατο φαινόμενο των κινημάτων συγκέντρωσης κόσμου σε κατειλημμένους δημόσιους χώρους, ανεξάρτητα από τις αδυναμίες τους, δείχνει ότι, στον απόηχο της κρίσης στα κέντρα του χρηματιστικού καπιταλισμού, οι άνθρωποι αναδύονται από τον καταναλωτικό λήθαργο και συνειδητοποιούν ότι η σχετική ευημερία τους είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένη και πέρα από τον έλεγχο τους και έτσι μπορεί -με απίστευτη ταχύτητα και σε πρωτοφανή κλίμακα- σχεδόν αμέσως να ανακληθεί.

Αυτή η οδυνηρή αφύπνιση περιλαμβάνει τη διαπίστωση ότι οι μηχανισμοί του κράτους έχουν ολοκληρωτικά συμβιβαστεί, καθώς οι άρχουσες ελίτ έχουν διαπραγματευτεί την κυριαρχία της χώρας τους για ένα μικρό κομμάτι της οικονομικής πίτας. Ως εκ τούτου, η πολιτική παίρνει μια ενδιαφέρουσα στροφή προς στοιχειακές πτυχές της: μαζική δράση των πολιτών, πρώτα απ’ όλα στους δρόμους, που έχει καταστεί η μόνη διαθέσιμη ασυμβίβαστη επιλογή, αλλά στη συνέχεια και στην κάλπη, όπου οι πολίτες ανακαλούν τη συγκατάθεσή τους για τις πελατειακές σχέσεις, τις οποίες είχαν βοηθήσει να αναπτυχθούν. Δεν υπάρχει αμφιβολία, καθώς η πολιτική έχει υποσκελιστεί βίαια από την οικονομία στον ίδιο τον τομέα της διακυβέρνησης - κυριολεκτικά, καθώς τραπεζίτες ή οικονομικοί τεχνοκράτες διορίστηκαν για να διαχειρίζονται τις υποθέσεις του κράτους (Ελλάδα και Ιταλία είναι πρόσφατα παραδείγματα) - ο μόνος χώρος για την ανάκτηση του πολιτικού βρίσκεται στην κατάληψη των δημοσίων χώρων με μαζικό τρόπο.

Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που η ίδια η γλώσσα των αριθμών η οποία απαξιώνει την ύπαρξη του πραγματικού κοινωνικού ατόμου μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο από μεγάλο αριθμό πραγματικών ατόμων που ζητούν πίσω την καταργημένη τους αυτοδιάθεση κόντρα στη συνθηκολόγηση με τη γλώσσα των αριθμών.

Στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης αποτοπικοποίησης από ό,τι μπορούμε να ονομάσουμε «πολιτική της χρηματοοικονομίας», παρατηρούμε την πιο στοιχειώδη πολιτική: την πολιτική των πραγματικών ανθρώπων που παράγει ένα νέο δημοκρατικό κοινό που επαναδιεκδικεί το έδαφος της κοινωνίας. Δεν πρόκειται για υπεράσπιση κάποιας προγονικής ιδέας του έθνους. Πρόκειται για επανεγκαθίδρυση του εδάφους της αυτοδιάθεσης, βασικό έδαφος για οποιαδήποτε πραγματική δημοκρατία. Παρ’ ότι η αύξηση των φαινομένων φανατικού εθνικισμού (ακόμη και φασισμού) στην Ευρώπη είναι εξίσου παρεπόμενη της εξασθενητικής αποτοπικοποίησης της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, αυτά τα φαινόμενα πρέπει να καταπολεμηθούν εξίσου, γιατί αντικαθιστούν έναν τρόπο συνθηκολόγησης (οικονομική) με ένα άλλο (ιδεολογική). Τα ριζοσπαστικά δημοκρατικά κινήματα είναι στην πραγματικότητα ενδεικτικά τόσο της επαναχάραξης των ορίων της αυτοδιάθεσης συγκεκριμένων κοινωνιών και επαναχάραξης την ικανότητα για μια νέα διεθνή, μια αλληλεγγύη μεταξύ των λαών, σε διαφορετικές κοινωνίες που συναντιούνται στη σύμ-πτωση της αντίστασης στην παγκοσμιοποιημένη ανικανότητα.

Από αυτή την άποψη, αν και μικρή αριθμητικά με βάση τα παγκόσμια στάνταρντς, η ελληνική αντίσταση συνεχίζει να είναι στο προσκήνιο, ειδικά για τους λαούς των ευρωπαϊκών κοινωνιών που αντιμετωπίζουν τώρα την πιο δύσκολη απόφαση, από τότε που η Ευρώπη συγκεκριμενοποιήθηκε στο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι, στο τέλος, τίποτα άλλο από ένα εμπόρευμα που αγοράζεται και πωλείται στην παγκόσμια αγορά, με απόλυτη αδιαφορία για την τύχη των κατοίκων της, ή μια συμμαχία των λαών που παίρνουν τις δικές τους πολιτικές αποφάσεις ως προς τον τρόπο που θα διασφαλίσουν μαζί το μέλλον τους.

---

Ο Στάθης Γουργουρής διδάσκει συγκριτική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Columbia. Είναι συγγραφέας των βιβλίων "Στοχάζεται η λογοτεχνία;", Νεφέλη, 2005, και "Έθνος-όνειρο: Διαφωτισμός και θέσμιση της σύγχρονης Ελλάδας", Κριτική, 2007.